Առիթ ունեցել ենք` արձանագրելու, որ «կիրթ և կառուցողական» Ալիևի՝ Տավուշի ուղղությամբ սանձազերծած հարձակումից Փաշինյանը վերջապես գլխի ընկավ, թե իրենից մեծ ի՜նչ «ղալաթ» է արել` Դուշանբեի վերելակային «պայմանավորվածությամբ» ջրելով Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունները հակամարտության գոտու մոնիտորինգի`ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի գրասենյակի հնարավորություններն ընդլայնելու և շփման գծում միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմներ ստեղծելու վերաբերյալ։

Եվ ուշացումով փորձեց... իրենով անել «հանուն ոչնչի»` ընդամենը քիչ կրակելու խոստման դիմաց հողին հավասարեցված դիվանագիտական կապիտալը՝ ի դեմս ԵԱՀԿ համանախագահների, միջնորդ երկրների ղեկավարների և արտգործնախարարների մակարդակով ամրագրված գրավոր համաձայնության, որից Ալիևը խուսափում էր, ինչպես ժանտախտից, ու խուսանավում, ինչպես կարող էր։

Բայց, եթե Հայաստանի նիկոլացումից առաջ կիսաձայն էր խոսում այդ մասին` վախենալով միջնորդների սաստող հայտարարություններից, ապա ապրիլյան իշխանազավթումից հետո նույն Փաշինյանի «թույլտվությամբ» ընդհանրապես մոռացավ` ինչի տակ է ստորագրել Վիեննայում և Սանկտ Պետերբուրգում, ապա «վավերացրել» Ժնևի պայմանավորվածությամբ. ձեռքերը լվաց, մի կողմ կանգնեց` թոթափելով քառօրյա պատերազմի «արդյունքում» իր ուսերին քարի պես ծանրացած միջազգային պարտավորությունների բեռը և 2016-ի ապրիլյան արկածախնդրությամբ սասանված բանակցային ստատուս-քվոն հեշտ ու հանգիստ շուռ տվեց Ադրբեջանի օգտին։

Միջնորդները «հաճույքով» ընդունեցին Ալիև-Փաշինյան կոնֆիդենցիալ շփումների «արդյունքում» հաստատված խաղի նոր կանոնները, գրողի ծոցը ուղարկեցին «կողմերից մեկի»` Ադրբեջանի համար «անընդունելի» գրավոր պայմանավորվածությունները։ Եվ, օգտվելով մյուս կողմի` «նոր» Հայաստանի անողնաշար, անհասկանալի, անհոդաբաշխ «քաղաքականությունից», սկսեցին անթաքույց ճնշում գործադրել մեր նկատմամբ` հորդորելով ձեռնպահ մնալ «Արցախը Հայաստան է, և վերջ»-ի կարգի «ապակառուցողական» հայտարարություններից և օր առաջ անցնել «առարկայական բանակցությունների». այն, ինչի մասին Ադրբեջանը երազում է «անհիշելի» ժամանակներից։

Ի՞նչ ասել է «առարկայական բանակցություններ»` Ադրբեջանի, վախենանք` նաև միջնորդների պատկերացմամբ, գաղտնիք չէ։ Դա նշանակում է «ղազագիր ստորագրել», որ հայկական ուժերն «անհապաղ» դուրս են գալիս Ադրբեջանի «գրավյալ տարածքներից», ադրբեջանցի փախստականները վերադառնում են իրենց նախկին բնակության վայրերը, Ադրբեջանի չունեցած «տարածքային ամբողջականությունը» վերականգնվում է` Արցախը «հարակից տարածքներով» հանդերձ վերադառնում է ադրբեջանցիների վերահսկողության տակ, և «բացականչական նշան»։ Այսինքն` կյանքի է կոչվում Արցախի փուլային հանձնման ծրագիրը, որի մասին բարձրաձայնեց ՌԴ արտգործնախարարը հայտնի հեռավար հեռուստահարցազրույցի ընթացքում` գաղտնազերծելով բանակցությունների սեղանին դրված (Փաշինյանի ասելով` գոյություն չունեցող) փաստաթղթի տրամաբանությունը։

Տավուշյան սրացումները դիվանագիտությունից բոբիկ մեր «գլխավոր բանակցողին» ստիպեցին վերանայել ոտքի վրա ընդունված «որոշումը» և «սեփական կետը», որից իբր սկսել էր բանակցությունները «կիրթ և կառուցողական գործընկերոջ» հետ, հարմարեցնել հին «նոր» իրողություններին. 7 կետանոց մի պահանջագիր հրապարակեց, որի հիմնական թեզերից մեկը լավ մոռացված հնին վերադառնալու` հրադադարի խախտումների հետաքննության «միջազգային մեխանիզմների ներդրման» հրամայական անհրաժեշտությունն էր։

Փաշինյանն, իհարկե, չասաց, որ խոսքը Վիեննայի և Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունները կյանքի կոչելու մասին է. ո՛չ մի նման բան։ Դե, հո չէր կարող դրժել Դուշանբեի վերելակներից մեկում Ալիևին տված խոստումը կամ խոստովանել, որ ինքը սխալ էր, իր ընդդիմախոսները` ճիշտ, երբ ասում էին, որ անդառնալի հարված է հասցրել Արցախին ու ֆորա տվել Ադրբեջանին` ձայնակցելով Ալիևին, երկրորդելով ադրբեջանական վարկածը, թե Վիեննայի, Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածություններ չկան ու երբեք չեն եղել, և փոշիացրել ապրիլյան պատերազմում զոհված տղաների արյան գնով ձեռք բերված բանակցային առավելությունը։

Ինչպես «հին» Հայաստանից ժառանգած դիվանագիտական պոտենցիալն էր իրեն վերագրել` Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության երևանյան գագաթաժողովից սկսած, վերջացրած ԵԱՏՄ-ի, ՀԱՊԿ-ի ընձեռած հնարավորություններով (որոնց չնչին մասն է օգտագործվել վերջին երկու տարիներին` հասկանալի պատճառով. այդ կառույցներն օրգանապես խորթ են սուտ արևմտամետ սորոսահպատակ թավշյա իշխանիկներին), այնպես էլ այդ պայմանավորվածությունները ներկայացրեց որպես իր «հեղինակային» հայտնագործությունը։

BBC-ի HARDtalk հաղորդման ընթացքում էլ, անդրադառնալով Ադրբեջանի տավուշյան սադրանքներին, վերահաստատեց 2 տարի առաջ իր թեթև ձեռքով «չեղյալ ճանաչված» դիվանագիտական կապիտալը` միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմների ներդրման հեղինակային իրավունքն իրենով անելու մտադրությունը։ Թե բա` «մենք առաջարկում ենք ներդնել հրադադարի խախտումների հետաքննության միջազգային մեխանիզմներ։ Եվ սա միանգամայն հիմնավորված առաջարկություն է Հայաստանի կողմից»։

Մնում է` պաշտոնապես ձևակերպի «ռացիոնալիզատորական» այդ առաջարկը, որ ոչ մեկը` ո՛չ այսօր, ո՛չ վաղը, ո՛չ 100 տարի անց, «ղալաթ չանի»` վիճարկելու դրա հեղինակային իրավունքը։ Ի՞նչ իմանաս, թե իր վարած անհոդաբաշխ քաղաքականության «արդյունքում» մի գեղեցիկ օր իր նման պատահական մեկը չի գա իշխանության և «իր կետից» չի սկսի մեր նորօրյա պատմությունը` ջնջելով այն ամենը, ինչ եղել է իրենից առաջ։

Փանջունիների պակաս աշխարհից մոռացված մեր երկրում չի զգացվում, երկիրը կրկեսի վերածելու հայտ ներկայացրած հերթական «փրկչին» օվացիաներով ընդունելու պատրաստ «բերանբացներից» էլ տեղ ու դադար չկա...

Լիլիթ Պողոսյան