Հարցազրույց ԱԺ ՀՅԴ խմբակցության անդամ Արա Նռանյանի հետ

-Ինչպե՞ս եք գնահատում ԱԺ կառավարության ներկայացրած' հարկայան օրենսդրությունում փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքների նախագծերի փաթեթը։

- Կառավարության ներկայացրած օրենքների նախագծերի փաթեթում, իհարկե կան դրական տարրեր։ Սակայն, ավանդույթի համաձայն, կառավարությունը մի քանի փոքրիկ դրական փոփոխությունների շարքում փորձում է անցկացնել նաև այնպիսի մի նոր երևույթ, ինչպիսին է հարկային մարմնի ներկայացուցչի ներդրումը գործարարների մոտ։ Դա մեր քննարկումներում գնահատվեց որպես տնտեսվարողների նկատմամբ տոտալ վերահսկողության փորձ, որը ոչ մի կապ չունի ստվերային տնտեսության բացահայտման հետ։ Այսինքն, այս կետով վերահսկվելու են գործարարի համակարգչային ծրագրերը, արտադրությունը, ամբողջ թղթաբանությունը, տեխնոլոգիական և առևտրային գաղտնիքները, աշխատանքի ընդունման և ազատման հետ կապված խնդիրները, որոնք ընդհանրապես չեն մտնում հարկային տեսչության գործառույթների մեջ։ Այսինքն, կառավարությունը գնում է բիզնեսը տոտալ վերահսկելու ճանապարհով։

- Արդյոք առաջարկվող փոփոխությունների նպատակը միայն, Ձեր բնորոշմամբ, բիզնեսի տոտալ վերահսկո՞ւմն է։

-Երկու հնարավոր նպատակ կարող են հետապնդել այս փոփոխությունները։ Առաջինը հակամրցակցային միջոցառումներն են, որոնք կարող են իրականացվել այն պետական պաշտոնյաների կողմից, ովքեր զբաղվում են գործարարությամբ և հարկային մարմիններում իրենց ներկայացուցչի միջոցով  կարող են վնաս հասցնել մրցակիցներին։ Ակնհայտ է, որ այս օրենքը հանգեցնելու է արդյունաբերական լրտեսության աճի։ Ընդ որում՝ ո՛չ միայն պատգամավոր, պաշտոնյա բիզնեսմենների օգտին։ Առաջանալու է ինֆորմացիայի տիրապետողների մի մեծ բանակ, որոնք այն կարող են վաճառել տվյալ ձեռնարկության մրցակիցներին։ Մյուս խնդիրն ավելի շատ քաղաքական է։ Դա պետական մոնոպոլիստական կապիտալիզմի ծայրահեղ դրսևորումներից մեկն է։ Երբ մենք ասում էինք, թե տնտեսությունն օլիգարխիկ է, գործում են մենաշնորհներ և այլն, ապա այս օրենքը գործելու դեպքում կունենանք միայն մեկ մենաշնորհ՝ այն մարդկանց գլխավորությամբ, ովքեր վերահսկում են հարկային ներկայացուցիչների ինստիտուտը։

-Խոսքը երկրի բարձրաստիճան ղեկավարության մասի՞ն է։

-Փաստորեն, ստացվում է, որ մենք բարձրաստիճան ղեկավարության կամ պետեկամուտների ղեկավարության կողմից այնպիսի վերահսկում կունենանք, որը կներառի բոլոր տնտեսվարող սուբյեկտներին։

-Այսինքն, դե՞մ եք քվեարկելու առաջարկվող փոփոխություններին։

-Մենք կառավարությանն առաջարկեցինք շեղվել այս տրամաբանությունից և գնալ միայն ստվերային տնտեսության բացահայտման մասով։ Սակայն կառավարությունը դա մերժեց։ Հիմա կառավարությունը, պատգամավորներին համոզելու համար, փորձելու է կատարել որոշակի կոսմետիկ բարեփոխումներ։ Մենք չենք կարծում, թե փոփոխություններն ունենալու են դրական հետևանք: Դեմ ենք լինելու օրինագծին։

-Որքանո՞վ է հնարավոր, որ գործարար պատգամավորները, այնուհանդերձ, կողմ արտահայտվեն այս օրինագծին։

-Բոլոր նախկին օրինագծերից այս մեկը տարբերվում է նրանով, որ սրա օգտին կողմ չի արտահայտվել ոչ մի պատգամավոր։ Նույնիսկ խորհրդարանական աշխատանքի մեծ փորձ ունեցող պատգամավորներն ասում են, թե չեն հիշում այնպիսի մի դեպք, երբ օրինագծին գոնե մեկ մարդ կողմ չի եղել։ Այսինքն, սա աննախադեպ է։ Նույն գործարար պատգամավորները, որոնք տարբեր խմբակցություններում են ընդգրկված,  փաստում են, որ այսօր այս փոփոխությամբ ստանալու են ոչ թե հարկային մարմնի ներկայացուցիչ, այլ՝ իրենց ընկերության կառավարիչ։ Եթե հեղինակներին հաջողվի նրանց համոզել՝ կողմ քվեարկել այս օրինագծին, ապա նրանք քվեարկելու են իրենց բիզնեսը այդ մարդկանց հանձնելու օգտին։

-«Ժառանգություն» խմբակցության ղեկավարը ենթադրել էր, որ օրինագիծը չհաստատվելու դեպքում, հնարավոր է, լինի վարչապետի հրաժարականը։ Ըստ Ձեզ, որքանո՞վ է դա իրատեսական։

-Չեմ կարծում, թե օրենքը չընդունելու դեպքում վարչապետը հրաժարական կտա։ Սակայն ակնհայտ է, որ սա շեղում է բոլոր տարրական սկզբունքներից։ Թող դա լինի ընկերվարական, թող լինի ազատական, նույնիսկ՝ կոմունիստական ռեժիմ, բայց երբեք չի եղել այնպես, որ առավոտից մինչև ուշ երեկո տվյալ ընկերությունում լինի հարկային մարմնի ներկայացուցիչ, որն ամիսներ շարունակ շրջի և տիրապետի ամբողջ ինֆորմացիային։ Սա աննախադեպ երևույթ է, և ոչ մի կերպ չի տեղավորվում հռչակված տնտեսական քաղաքականության շրջանակներում։ Ամեն դեպքում, չեմ կարծում, թե վարչապետն ինքը հրաժարական կտա։

-Բիզնես դաշտ-կառավարություն հարաբերություններում, հնարավո՞ր է, որ լուրջ խնդիրներ առաջանան։

-Կարծում եմ, որ գործարարություն-կառավարություն հարաբերություններում այդ լուրջ խնդիրներն արդեն կան։ Դրա ապացույցներից մեկն այն է, որ կառավարության նախաձեռնությանն արդեն դեմ են արտահայտվում այն պատգամավորները, ովքեր մինչև այժմ  կառավարության գործողությունների նկատմամբ ավելի հանդուրժող, ավելի լոյալ են եղել, և կարծես թե՝ դանակն արդեն հասել է ոսկորին։

Զրույցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը