Չիք մարգարէ իր երկրի մէջ, զի այնտեղ բոլորը հայրենասէրներ են։

Ա

Բնապահպանները այնուհանդերձ մտան Թեղուտ, ում՝ հոգեւարքի մէջ գտնուող մահամերձին, վերջին հաղորդութիւնը արդէն տուել էր Գուգարքի թեմի եպիսկոպոսը՝ պահին չհամապատասխանող խանդավառ լաւատեսութեամբ։ Անաստուածի՛ լաւատեսութեամբ։ Յիշեցնեմ նաեւ, որ նա եպիսկոպոսական զբօսանքի ընթացքին «ուրախութիւն» ապրելով, նաեւ արմանք-զարմանք էր կտրել, թէ «հանքարդիւնաբերական տնտեսական աճ զարգացնող» բարբարոսները որպիսի՜ գետեր, լճակներ ու առուակներ են ստեղծել մահուան դատապարտուած Կանաչ Անտառի մէջ։ Ես բնաւ չեմ ուզում ասել, թէ Սեպուհ եպիսկոպոս Չուլջյանը այնքան է խորացել նիւթականութեան եւ նիւթական շահի գիտելիքների մէջ, որ արդէն կարծում է ոչ թէ Արարիչն Աստուած է ստեղծել Ծովերն ու Ցամաքը իրենց ջրային եւ ցամաքային բուսականութեամբ ու կենդանիներով, այլ «Վալեքս գրուպի» հանք-արդիւնաբերական ՓԲ Ընկերութեան գիշատիչները «տուրիստական դրախտ-միջավայրը» ստեղծել են իրենց աւերածութիւններով եւ ամէնից կարեւոր հանգամանքը՝ Աստծոյ պէս բոլորովին անշահախնդիր։

Բնապահպանները տէր կանգնեցին Սահմանադրական իրենց իրաւունքին։ Նրանք  առանց ընկրկելու, մտան Թեղուտի այն տարածքը, որ  ՓԲԸ ղեկավարութիւնը թէ՛ Բնապահպանական նախարարութեան, թէ կառավարութեան նախագահի եւ թէ՛ հանրապետութեան նախագահի շատ տարօրինակ ու անհասկանալի  համաձայնութեամբ արդէն «իրենով է արել» ։ Ո՛չ միայն տարօրինակ ու անհասկանալի համաձայնութիւնը, այլեւ կառավարութեան եւ Սահմանադրութեան երաշխաւորի գործողութիւններն են բացայայտօրէն ապօրինի, ինչը պէտք է վաղուց կանխած լինէր Սահմանադրական Դատարանը։ Բայց մի՞թէ մեզ յայտնի չէ, որ ապօրինութիւնները կախարդական ձողիկի մի թեթեւ շարժումով անիրաւութիւնը օրինական համարող այդ դատարանի նախագահը նոյնպէս «թխուած է» նոյն խմորից։

Ինչո՞ւ էր Թեղուտ մտնելու «ցանկացած փորձ» համարուելու «ոտնձգութիւն»։

Հիմա արդէն դիւրին է նաեւ ա՛յդ հարցին պատասխանելը, քանի որ Բնապահպանները, ովքեր ոչ միայն Թեղուտի եւ նրա ապօրինի մասնատուած տարածքների լիիրաւ տերէրն են, այլեւ 29 հազար քառակուսի կիլոմետր Հայաստան Երկրի, որին խոշտանգել, խոշտանգում եւ վերջնականապէս կը սպանեն բոլոր նրանք, ովքեր Հայաստան Պետութեան մէջ իշխանական անօրէն համակարգի ստեղծողներն են… ուրեմն, Բնապահպանները բացայայտեցին քօղարկուածը։։

Նրանք պարզեցին որ կառավարութեան հետ գործարքների մէջ մտած եւ business­ի հետ որեւէ առընչութիւն չունեցող, այլ կերպ ասած «կապիտալի նախնական կուտակման» (Կ. Մարքս) մէկուկէս դար վաղեմութիւն ունեցող «ծննունդով հայ շնաձկները» արդէն շուրջ 70 հեկտար անտառ են կտրել եւ օրը գիշեր դարձրած՝ շտապում են գործը գլուխ բերել։ Շտապում են, քանի որ կառավարութիւնը Armenian Copper Programm ընկերութեանը 25 տարուայ շահագործման արտօնագիր է շնորհել` պղնձի եւ մոլիբդենի պաշարները արդիւնահանելու համար:

Միջանկեալ նկատենք, որ «Armenian Copper Programm» հայերէն հնչում է որպէս «Պղնձի Հայկական Ծրագիր»։ Եւ հիմա նաեւ կը բացայայտուի, թէ ինչո՛ւ են «շնաձկային ընկերութիւնները» հակառակ Լեզուի մասին Օրէնքի՝ իրենց վրայ օտարականի անուններ դնում եւ այդ ի՛նչ ծրագիր է, ո՞ւմ յօրինածն է եւ ի վերջոյ ի՞նչ է թաքնուած «պղնձի ծրագիր» եւ այն էլ «հայկական» յորջորջումի տակ։

Թաքնուած է ազգային ունեցուածքը, ազգային հարստութիւնը, որ դեռ ապագայ հարիւրամեակներին եւ նոյնիսկ հազարամեակին լինելու է Հայի ապրուստի մառանը։

Եւ այս մառանը առաջիկայ 25 տարիների ընթացքին այնպէս են մաքրելու, ինչպէս անօթի առնէտներն են սրբում տանում մարդկանց շտեմարանները։

Պատմում են, որ երթի իւրաքանչիւր մասնակիցին ուղեկցել է մէկ ոստիկան։ Գուցէ փոքր ինչ չափազանցում է։ Բայց նկատի ունենալով ՓԲԸ­ի հետ «չհամաձայնեցուած» երթի առիթով հրապարակուած նախազգուշացումը, կարծում եմ որ գոնէ մէկ ոստիկանի «հովանաւորութեան» տակ թերեւս երկու բնապահպան եղել է …

Ոստիկանների «շքախմբով« բնապահպանները այնուհանդերձ հասել են շտեմարանները դատարկելու «սրբութեան սրբոց»։ Հէնց այնտեղ, որտեղ «առնէտները» բնաւ չէին ցանկանայ, որ կողմնակի մի աչք յայտնուէր։

«Սրբութեան սրբոցը», որ բացայայտեցին բնապահպանները, կովկասեան տարածաշրջանի մէջ կառուցուող մարդու կեանքի համար մահացու եւ մարդու առողջութիւնը այլասերող թափոնների ամէնից խոշոր՝ 500 միլիոն տոննա տարողութեամբ ամբարն է։ Այսինքն մի տարողութիւն, որ պառտկելու է երկրի «տնտեսական աճ» ապահովող բաց հանքի թափոնը, աղբը։ Եւ այդ հանքանիւթային աղբը ամբարուած է լինելու ոչ միայն մինչեւ վերջին լոռեցու, այլեւ վերջին հայի գոյութիւնը Հայաստանի մէջ եւ այդ բնաջնջումից յետոյ՝ եւս մի ամբողջ յաւիտենականութիւն։

Իսկ պղնձի ու մոլիբդենի, սպառազինութիւնների համար այդ թանկարժէք մետաղների քանի՞ միլիարդ տոննայից են անջատուելու 500 միլիոն տոննա թափոնները… Հաշուել գիտե՞ն արդեօք երկիրը քանդուքարափ դարձնող «շնաձկների» հովանաւոր իրաւազանց իշխանութիւնները։ Եւ մի՞թէ նրանք այն թիւր կարծիքին են, թէ երբեւէ նոյն պղինձն ու մոլիբդենը անհրաժեշտ չեն լինելու գալիք Ազատ Հայաստանի սպառազինութեան համար

Ոստիկանների ուղեկցութեամբ բնապահպանների երթին դիմաւորել են տեղի բանուորները։ Նրանք բնապահպաններին դիմաւորել են բողոքի պաստառներով… Եւ այստեղ է որ, վերջապէս, հասկանալի դարձաւ, թէ ինչո՛ւ էր երթը ուղեկցւում ուժայիններով… Կասկած չկայ, որ ՓԲԸ ղեկավարները «ապահովել» էին Երկրի երիտասարդ տերերի անվտանգութիւնը բանուոր դասակարգի զայրոյթից եւ հաւանական հաշուէհարդարից, որ բանուորները կարող էին կատարել իրենց «դասակարգային» շահերը պաշտպանելու համար։

Սակայն բնապահպանները կարողացան ներկայացնել իրենց այցելութեան բարի նպատակները եւ խաւարամիտ մարդկանց բացատրեցին ու փորձեցին նրանց ուղեղները լուսաւորել՝ պատմելով այն հետեւանքների մասին, որպիսիք միամիտ լոռեցի «որբ մանուկների» մտքի ծայրովն իսկ չի անցնում… («Մենք բոլորըս, բոլորըս/Մանուկներ ենք որբ…/Մենք բոլորըս մոլորուած/Անտառում խաւար…» — Վահան Տէրեան)։ Եւ այդ պատճառով էլ Երկրից ու Պետութիւնից պահանջելու փոխարէն, նրանք՝ ապրուստի համար իրենց կամքով ու խոստումների գայթակղութեան չդիմանալով ՝ նոյն լոռեցի երեխաների պէս կուլ են գնացել «մարդապիղծ շնաձկներին»։

Եւ այստեղ է, որ լոռեցին, զանգեզուրցին, շիրակեցին, իջեւանցին եւ ընդհանրապէս ընչազուրկ եւ հանապազոր հացի կարօտ հայաստանցին կարող է մանԿապիղծին ծախել իր մատղաշ զաւակին, եւ մարԴապիղծին՝ հէնց իրեն, իր անձը։ Եւ ինքն իրեն ու իր զաւակներին ու թոռներին վերահաս աղետից փրկող Բնապահպաններին ՓԲԸ ղեկավարութեան ստիպողութեամբ դիմաւորել շնաձկնային ցինիզմով ստրկացուած «բանուոր դասակարգի շահերը պաշտպանող պաստառներով»։

Բնապահպանների խնդիրը շատ աւելի համեստ էր, քան նման դէպքերում սովորաբար լինում է ժողովրդի իրական իշխանութեան պատկանող երկրների մէջ։ Նրանք սոսկ պնդում էին, թէ Պղնձի Հայկական Ծրագիրը բնապահպանական բոլոր չափանիշերը մերժող  յօրինուածք է՝ երկրի ընդերքը կողոպտելու նպատակով։

Իսկ քիմիագէտ Յակոբ Սանասարեանը, ով դեռեւս 1984-ից ծայր առած Գայապահպանական Շարժման երկու ուղղորդողներից էր, «Ազատութիւն» ռադիոկայանով իր ելոյթի մէջ յայտարարեց. «Ես կարծում եմ` սա հակապետական, հակաժողովրդական ծրագիր է: Պետք է կասեցուի»։

ՊԷՏՔ Է ԿԱՍԵՑՈՒԻ ՀԱՆՔ-ԱՐԴԻՒՆԱԲԵՐՈՒԹԵԱՆ ՀԱԿԱՊԵՏԱԿԱՆ ԵՒ ՀԱԿԱԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ԱՅԴ ԾՐԱԳԻՐԸ։

Ինձ հասաւ Լոռուայ ձորերով մէկ թնդացող արձագանգը.

«ՊԷ՜ՏՔ Է ԿԱՍԵՑՆԵԼ ԵՒ ՈՉ ՄԻԱՅՆ ԼՈՌՈՒԱ ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ… ՊԷ՜ՏՔ Է ԿԱՍԵՑՈՒԻ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՎ ՄԷԿ…»

Քանի որ Հայաստան Երկիրը, Հայաստան Պետութիւնը ո՛չ եկող ու գնացող իրաւազանց նախագահների, ոչ ձեռնոցի պէս փոխուող վարչապետների. ոչ էլ արդարազանց իշխանական որեւէ մի համակարգի, առաւել եւս Երկրի գանձարկղը երկու-երեք տասնամեակի ընթացում մինչեւ հատակ սրբող տանող «շնաձկների» սեփականութիւնը չէ։

 Բ

Ամէն մի քաղաքացի պարտաւոր է մեռնել յանուն հայրենիքի, բայց յանուն հայրենիքի ոչ ոք պարտաւոր չէ ստել։

Շ. Լ. ՄՈՆԹԵՍՔԵՈ

Բանից պարզուեց նաեւ որ Հայաստանի կառավարութիւնն ու բնապահպանութեան նախարարը ոչ անցեալին, ոչ այսօր եւ ոչ էլ ապագային բնաւ չեն պատրաստւում մեռնել յանուն հայրենիքի։ Բայց հանրայայտ է, որ նրանք երկիրը կործանումից փրկելու համար որեւէ մտահոգութիւն չունեն։ Թեղուտը՝ Հայաստանի շտեմարանը կողոպտում են, իսկ կարուսելի (ձիարշաւարանի) ձիերի ձախաւեր հեծեալները զբաղուած են կոալիցիաներ (խառնուրդներ) շինելու գործով։ Եւ այդ խառնուդի բաղադրիչները առայժմ միաձայն եւ լսողութիւնից զուրկ անշնորհք երգչախմբի իրենց ծղրտոցներով խեղդում են յուսահատ եւ նուաստացող ազգաբնակչութեան հետ զհետէ ահագնացող ճիչ-բողոքները՝ ուրուականային «տնտեսական աճի», ֆուտբոլային դիւանագիտութեամբ ու ֆուտբոլային յաղթանակներով ներկայացնելով երկրի ծայրահեղ աղքատութիւնը, ինչը երբէք չի՛ կարող թաքցնել ո՛չ Գիւմրիի քաղաքապետի հիւրանոցը եւ ոչ էլ վերջնականապէս աւերուած, Ալ. Թամանեանի յատակագծի շրջանային այգու միայն ուրուագիծը  մնացած «Երեւանի կենտրոնը»

Նրանք բոլորն էլ յանուն հայրենիքի ՍՏԵԼՈՒ պարտականութիւն են ստանձնել։ Քանի որ երեքից եւ ոչ ոք յանուն հայրենիքի ոչ թէ մեռնել, այլ ԱՊՐԵԼ չի ուզում։ Այնպէ՛ս ապրել, ինչպէս ԱՊՐՈՒՄ են Բնապահպան երիտասարներն ու նրանց աւագները։

Յօշոտուող Հայաստանի մէջ անշահախնդիր կերպով «շնաձկների ստեղծած հանգստեան եւ տուրիստական» տարածքների մասին միջնադարից յայտնուած կղերականի՝ «Եւ այդ տեսնելով՝ ես հոգեպես մխիթարուեցի» խոստովանութիւնից անմիջապէս յետոյ, երբ բացայայտուեց նրա նենգամիտ կեղծավորութիւնը, սկսուեցին ոչ թէ բնութեան դէմ կատարուող ոճրագործութեան քրէական հետաքննութիւններ, այլ կազմակերպուեց լրագրողները հանդիպումը Բնապահպանութեան նախարար ոմն Արամ Յարութիւնեանի հետ։

Ի դէպ, նախարարութեան կայքը բացւում է սոյն նախարարի դիւանակալական ճապաղ ու անգրագէտ խօսքով, որպիսին ըմբռնելու համար ճիգեր են անհրաժեշտ։ Ընդհանրապէս դիւանակալական ճապաղ ու սնամէջ լեզուն իշխանութիւնների ու կառավարութեան բարձունքներից  իջել է աւելի վար եւ այն հաշուով, որպէսզի խօսքը դառնայ իմաստազուրկ, իսկ ստախօսութիւնն էլ քողարկուի ճոռոմաբանութեամբ։

«Վերջին տարիներին նկատուող հանրապետութեան տնտեսութեան էական զարգացումը հանրությունից պահանջում է առավել ուշադիր լինել շրջակայ միջավայրի պահպանութեան հարցերում»— նախարարի հէնց այս առաջին նախադասութեան մէջ բացայայտ է նրա ստախօսութիւնը։

Հայաստանի մէջ «տնտեսութեան էական աճ» գոյութիւն չունի։ Սա սավոկային պոռոտախոսութիւն է։ Սուտ է նաեւ նախարարի այն դրոյթը, թէ «շրջակայ միջավայրի պահպանութեան հարցերում առաւել ուշադրութիւն է պահանջւում… հանրութիւնից»։

Հանրութիւինի՞ց…

Նախարարը շփոթում է հասցէները։ Եւ սահմանադրական ո՞ր օրէնքի համաձայն «հանրութիւնն է պարտաւոր առաւել ուշադրութիւն ներկայացնել»։ Բայց, նախարարի մտայնութեամբ՝ հանրութիւնն է, որ երեք սրբազան կապիկների պէս աչքերը պէտք է բացի, ականջները խցկի եւ լեզուն պահի ատամների տա՞կ…  Բայց Երկրի եւ Պետութեան Շահերի նկատմամբ արդէն ճիշտ նման կեցուածք են ընդունել իշխանութիւնները…

Կայքի «առաջնորդող» խօսքի մէջ նախարարը շարունակում է. «Բնութեան պահպանութեան գործառոյթները թեեւ օրէնսդրօրեն մեր նախարարութեանն են վերապահուած, այնուամենայնիւ կենսական նշանակութիւն ունեցող այդ խնդիրն անհնար է կարգաւորել առանց հասարակութեան ակտիվ մասնակցութեան եւ աջակցութեան»:

Եւ դարձեալ անամօթաբար ստում է։

Հէնց միայն վերջերս, անցեալ Դեկտեմբեր 11-ին տեղի ունեցան խորհրդարանային ունկնդրութիւններ (ոչ թէ ռուսական «լսումներ»), որոնց նիւթն էր «Շրջակայ միջավայրի ազդեցութեան փորձաքննութեան մասին» ՀՀ Օրենքի մէջ փոփոխութիւններ ու լրացումներ կատարելը։ Այս հերթական աչքակապութիւնը հանրայայտ եւ փորձառու քիմիագէտ, «Կանաչների Միութեան» նախագահ  Յակոբ Սանասարեանը բնորոշեց իբրեւ «ներմուծուած» եւ  յայտարարեց «Այս օրենքով, ոտքի տակ տրորուելու է ոչ միայն հայ ժողովուրդը, այլեւ ամբողջ տնտեսութիւնն ու բնութիւնը: Կը գայ ժամանակը, երբ միջազգային բոլոր այդ պայմանագրերը կ’անիծուեն»։

 Իսկ բնապահպան Արման Վերմիշեանը մասնաւորեցրեց, թէ փորձագիտական եզրակացութիւնները կատարւում են քմահաճօրէն, ինչը բացայայտ է այսպիսի մի «փիլիոփայութեամբ» —  «Եթէ այս օրենքը վնաս չտայ, օգուտ էլ չի տայ, թեեւ ես շատ վտանգներ եմ տեսնում»:

Արամ Յարութիւնեանը  Յունուար 30-ին հանդիպում ունեցաւ լրագրողների հետ եւ անհրաժեշտ համարեց «խոստովանել», որ Թեղուտի տարածքի վրայ կատարուող մեծաքանակ ծառահատումների մասին նախարարութիւնը «հստակ տվյալներ չունի»։ Բայց այս նորութիւնը դեռ բողբոջներն էին, որ ներկայացրեց յանուն հայրենիքի ստող նախարարը։ Նա մի յայտարարութիւն եւս արեց, որ դժուարանում եմ թարգմանել հայերէնի։ Ահաւասիկ. «Հայաստանում հանքաարդյունահանությունը պետք է իրականացվի օրենքով նախատեսուած ընթացակարգերով, եւ Թեղուտն այս հարցում բացառություն չէ»:

Բնապահպանութեան նախարարի ճկուն մտքի ու «տրամաբանական» բացառիկ passage (թռիչք) է սավոկային բնորոշ լաւատեսութիւնը Թեղուտի անտառները կտրելուն յաջորդող լուսաւոր ապագան. «Թեղուտում մի քանի անգամ ավելի անտառներ են հիմնվելու»: 

Այս դէպքում եւս դժուարանում եմ բացատրել, թէ ինչ է նշանակում «անտառներ հիմնել»։

Նախընտրելով խօսել ապագայ «վիթխարի», թերեւս նաեւ «պատմական ծրագրերի» մասին, նա այնպիսի հպարտութեամբ խօսեց «բնապահպանութեան ոլորտում» սպասուող  ներդնումների մասին, որ մի պահ կարելի էր կարծել, թէ պատրաստւում է նոյնիսկ կեանքը զոհաբերել  յանուն հայրենիքի։ Բայց նա թիւրիմացութեան մէջ է, անշուշտ… Զոհաբերութեան այդ ցուցքերը կարող են խաբել միայն իր տեսակին պատկանող «հայրենասէրներին», ովքեր մինչեւ ուղնուծուծ նուիրուած են Հայաստան Երկրի մէջ կոմունիզ… ի՞նչ եմ ասում, «պետականութիւն կառուցելու» գործին։

Իշխանութիւններն ու արեան հոտն առած ու ընչաքաղց «շնաձկները» շտապում են. շա՜տ են շտապում յօշոտել Հայաստանը, քանի դեռ հնարաւոր է հումք ծախել եւ «տնտեսական աճ» ներկացնող ձեռնածուական հնարամտութիւններով իրենց խժռած ազգային հարստութեան մսխումից գրպանած եկամուտները տեղաւորել երաշխաւորուած դրամատների մէջ, որպիսիք գոյութիւն չունեն ոչ Հայաստանի եւ ոչ էլ Ռուսաստանի մէջ, միաժամանակ նաեւ անշարժ գոյք ապահովել՝ դղեակներով, իսկական լճերով ու գետերով, իսկական եւ առողջարար օդ ունեցող երկրների մէջ խոշոր կալուածքներով, նաեւ առագաստանաւերով… Թէեւ այս վերջինը շարժական գոյք է, բայց ինչո՞վ են նրանք նուազ «Կիլիկիայի» սեփականատէրից ու նաւապետից…

Ապօրէն իշխանութիւնների օրինականացուած աւերածութիւնների դիմաց նախարարը խոստանում է «Հատուկ ազգային պարկերում (չշփոթել Մեշոկ պապի տոպրակի հետ) այս տարի՝ 2012-ին ներդնել 506 միլիոն դրամ»։

Այսինքն աւելի քան մէկ միլիոն եվրո։ 

«Ախորժակը ատամի տակ է» — մեզ՝ ԻԱ դարում «պետականութիւն կառուցողներիս» ախորժակի մասին է գրել Ռաբլէն։ Մէկ միլիո՜ն եվրո… Հնրաւո՞ր կը լինի արդեօք յայտնաբերել, թէ ում գրպանների մէջ են անհետանալու պետական գանձարանից «օրինաւոր» դուրս բերուած հարիւրաւոր հազարները։

Այս տարուայ Յունուար 27-ին Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովը (ԵԽԽՎ) Թեղուտի հանքի շահագործման մասին ՀՀ կառավարության որոշումը արդէն իսկ դատապարտում է հետեւեալ հռչակագիրով.

«Մենք խստօրէն դատապարտում ենք Հայաստանի կառավարութեան ստանձնած միջազգային պարտաւորութիւնների շարունակական ոտնահարումը եւ պահանջում անուաւեր ճանաչել Թեղուտի հանքի շահագործման վերաբերյալ բոլոր որոշումները։

Սակայն Բնապահպանութեան նախարարը «թքած» ունի ամէն տեսակի միջազգային մակարդակով ընդունուած որոշումների եւ օրէնքների վրայ։

Յունուարի 30-ին նա իր նախարարական «տրամաբանութեամբ» եւ բացայայտ ցինիզմով յայտարարեց.

«ԵԽԽՎ-ն իրաւասու մարմին չէ: Իմ կարծիքը հետեւեալն է` նման խնդիրները պէտք է քննարկուեն իրաւական դաշտում: Եթե խոսքը Օրհուսի կոնվենցիայի` ՀՀ-ի կողմից վաւերացուած պարտաւորությունների կատարման մասին է, ապա այդ հարցը քննարկուել է, եւ ընդունուել են համապատասխան առաջարկութիւններ, մասնավորապէս` բնապահպանական օրենսդրութեան կատարելագործման անհրաժեշտութեան մասով, որն արդէն զգալի մասով կատարվել է: Ես գտնում եմ, որ ամէն ինչ պէտք է անել օրէնքի շրջանակներում եւ ոչ ավելին»։

Այս իշխանութիւնների, այս նախարարի համար օրինազանցութիւնների երկիր Հայաստանը գերադրական է Միջազգային Օրէնքներից։ Ճիշտ եւ ճիշտ՝ Կրեմլի օրինակով եւ Մոսկուայի հովանաւորութեամբ…

Նոյն օրը նա լրագրողների հետ հանդիպումի ժամանակ թոթովեց հետեւեալը.

«Նախատեսւում է առաջիկայ տասէրկու տարիների համար շուրջ 180 հեկտա՜ր… եւ… ըըըը՜… հատման վերաբերեալ մենք դեռեւս … ես ասացի՝ հատման վերաբերեալ մենք դեռ պիտի ուսումնասիրենք եւ լրացուցիչ տանք… մի քանի անգամ անտառներ են լինելու… հիմնուելու… եւ այն աշխատանքները, որոնք իրականացնում ենք… ընդհանրապէս տարածքներով եւ արգելոցներով… եւ որեւիցէ հատումներ… ըը՜… որեւիցէ այլ միջոցառումներ…նախատեսուած չեն, բացի անտառվերականգնման աշխատանքներից… Այս տարի մենք երկու հարիւր եօթանասուն եօթը միլիոն դրամ ենք նախատեսել  այն համայնքներում, որտեղ որ հէնց հանքեր են գործում… այդ համայնքներում բնապահպանական ծրագրերի  իրականացման համար… Նախորդ տարուայ 165-ի դիմաց…»

 Հապա, կարո՞ղ են արդեօք այդ նախարարը, նաեւ վարչապետը, նաեւ նախագահը՝ որ իր ստորագրութեամբ «օրհնում» է «պետութիւն կառուցողների» այս տնաքանդութիւնը, բացատրել, թէ ի՛նչ պէտք է հասկանալ «այդ հարցը քննարկուել է, եւ ընդունուել են համապատասխան առաջարկութիւններ, մասնավորապէս` բնապահպանական օրենսդրութեան կատարելագործման անհրաժեշտութեան մասով, որն արդէն զգալի մասով կատարվել է» իբրեւ թէ հայերէնը։

Կամ նրանք, եւ իրենց բոլոր նախորդները համատեղ՝ կարո՞ղ են գոնէ յօդաբաշխ մի մեկնաբանութիւն տալ, թէ ի՛նչ է բարբաջել Բնապահպանութեան նախարարը։

Ի՞նչ է նշանակում, «…եւ այն աշխատանքները, որոնք իրականացնում ենք… ընդհանրապէս տարածքներով եւ արգելոցներով… եւ որեւիցէ հատումներ… ըը՜… որեւիցէ այլ միջոցառումներ… նախատեսուած չեն, բացի անտառվերականգնման աշխատանքներից…»

Անգրագիտութիւնը նոյնպէս պէտք է սահմաններ ունենայ նոյնիսկ «շնաձկների» հետ գործարքի մէջ մտած կառավարութեան եւ իշխանութիւնների համար։ Ի՞նչ է նշանակում, երբ հեկտարներով անտառ են կտրում եւ «իւղոտ» клиент են որոնում՝ իբրեւ վառելիք վաճառելու համար կահոյքագործութեան համար ընտիր թխկին, իսկ յետոյ «անտառվերականգնման աշխատանքների միջոցառումներ» են պատրաստւում կատարել։

Բայց նաեւ ի՞նչ է նշանակում այդ օրուէլեան «անտառվերականգնում»ը։

Արդեօք նախարարը իր քսանամեայ զաւակին կ’ուղարկի՞ անդամահատումի, քանի որ գուցէ դեռ ինքը «մարդվերականգնումի» գործողութիւն կատարելու հնարաւորութիւնը չի կորցրել եւ երկու տասնամեակ յետոյ կարող է ունենալ նախկինի փոխարէն նոյնիսկ մի զոյգ նորաստեղծ քսանամեայ որդիներ։

Իսկ «հայրենիքի ցաւը վարդի մուրաբով տանող» Վալեքս խումբը (ռուսերէն հոմանիշը՝ банда) անմիջապէս ձայնը գլուխն է գցել, թէ «Հէ՜յ­հէ՜յ… Հասէ՜ք… Ապօրինի գործողությունների հետեւանքով խաթարվել է «Թեղուտ» ՓԲԸ բնականոն գործունեությունը. ընկերությանը հասցուել է էական վնաս, եւ այժմ ընկերության իրավաբանական ծառայությունն ուսումնասիրում է այդ վնասի վերականգման առարկայով հայցի (հայցերի) ներկայացման հնարավորությունը»:

Իսկ Հայ ժողովրդի մի բուռ Երկիր-տարածքի բնականոն վիճակին հասցուած վիթխարի վնասը ո՞վ է յատուցելու… Իրարու փոխնորդ դարձած երեք նախագահնե՞րը, տասնեակով անհետութեան մէջ կորած վարչապետնե՞րը, խառնամբոխով կառավարութիւն խցկուած եւ տնտեսութիւնից ու բանակից մինչեւ մշակոյթը խափանած նախարարնե՞րը…

Եւ այդ «շնաձկները» հայաստանեան իշխանութեան «գրպանի» դատարանների հետ շղթայական համագործակցութեամբ կարող են իրականացնել այս провокация-ն, որ հայերէն սադրանքն է։ Սադրանքը ընդհանրապէս սավոկային Հայաստանի ջոջերի ազդեցիկ միջոցն է հասարակութեանը, ժողովրդին, լոռեցուն, սիսիանցուն, մեղրեցուն, գիւմրեցուն լռեցնելու եւ Երկրից վերջնականապէս քշելու՝ Կրեմլի ծրագիրը իրականացնելու համար։

Այս խաբէութեան ու սադրանքների հետ, միեւնոյն ժամանակ իշխանութիւններն ու կառավարութիւնը շարունակում են կազմակերպել նորանոր խմբեր, որոնք իբրեւ թէ «բնապահպաններ» են։ Այս արդէն նոյն Կրեմլի ստեղծագործական փորձը իւրացնելու բացայայտ արտայայտութիւն է։ Հայաստանի մէջ բացի «ալիքներ» խառնող եւ դիմակներով երեւացող պետական­պաշտօնական «հայրենասէրներից», «ազգասէրներից», «մտաւորականներից», ստեղծւում են ինկուբատորային (թխսամեքենածին) «բնապահպանների» խմբեր, ովքեր Սահմանադրութիւնը եւ օրինականութիւնը ոտքի տակի ջնջոց դարձրած «պետութիւն կառուցողների» բոլոր «իմաստուն« որոշումները միաձայն ողջունելու համար են։ Ճիշտ եւ ճիշտ Օրուէլի «Անասնատան» ոչխարների պէս։

Բայց Կանաչների Միութիւնը եւ Բնապահպանները հասել են արդէն այն վճռական պահին, երբ իրե՛նք են Սահմանադրական դատարանին ներկայացնելու ոչ միայն «պետութիւն կառուցողներից մէկի պոչը միւսի տակ լինելու բացայայտ իրականութիւնը», որի հիմնադիրները դեռ յօշոտուող Հայաստան Երկրի մէջ իշխանութեան վերադառնալու մարզանքներ են կատարում, այլեւ նրանց յաջողութիւն եմ մաղթում միջազգային եւ սեփական պետութեան Սահմանադրութիւնը՝ հիմնական Օրէնքը հետեւողականօրէն արհամարհողներին՝ միջազգային դատարանի արդարադատութեանը ներկայացնելու գործում…

 Գ

Հնարաւոր է մէկին ողջամիտ խորհուրդ տալ, բայց անհնար է նրան սովորեցնել ողջամիտ վարքագիծ։

 Ֆ. դե Լա ԼԱՐՈՇՖՈՒԿՈ

 Եւ վերջապէս, նկատի ունենալով լեզուական բոլոր խեղկատակութիւնների հեղինակների վիթխարի խմբերին, ովքեր 1991-ի Հոկտեմբերից ի վեր տնօրինութիւն են անում դարաւոր չարչարանքներից մի կերպ վերապրած իմ Երկրի մէջ եւ նրանց անիրաւութիւնները, որ քօղարկւում են դիւանակալական իշխանութիւններին սպասարկող սավոկամիտ եւ օտարամիտ «լեզուաբանների» հաւատարիմ ծառայութեամբ, յիշեցնելու եմ հազարամեակների խորքերում ապրած չինացի իմաստասերի խորհուրդը։

 Կոնֆիցիուսին հարցնում են, թէ ի՛նչ կանէր ամէնից առաջ, եթէ ստանար երկիրը կառավարելու պարտականութիւնը: Նա պատասխանում է որ` կը սկսէր լեզուն շտկելու գործից։

Բայց մեր կիրակոսները ո՜ւր…

Եւ Կոնֆիցիուսը՝ ո՛ւր…

 

Յ.Գ. Խորագրի «Երկիր… Պետութիւն… Իշխանութիւն» եռանդամի մէջ առաջին երկուսը՝ Երկիրն ու Պետութիւնը ազգային հաստատուն արժէք եւ մեծութիւններ են, որ ստեղծուեցին 1918-20 թւականներին։ Երրորդը՝ Իշխանութիւնը, ի սկզբանէ ազգային էր եւ իրաւական։ Այնուհետեւ, 1920-ից ի վեր իշխանութիւնը դարձաւ ապազգային ու անիրաւ։ Իսկ վերջին երկու տասնամեակներին այդ իշխանութիւնը դարձել է Երկիրը յօշոտող եւ Պետութիւնը պոռնկացնող կաւատների պատսպարան։

Նոյն

Փետրուար, 2012

Փարիզ