Հարցազրույց ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր Գեղամ Բաղդասարյանի հետ

-Oրերս Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությունը կազմակերպել էր հայ-թուրքական հարաբերությունների և ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցերին նվիրված համահայկական խորհրդաժողով։ Ի՞նչ նշանակություն կարող է ունենալ այդ համաժողովը հետագայում և ի՞նչ այն տվեց։

-Նման համաժողովի անցկացումը բոլոր դեպքերում էլ կարևոր է, և, անկախ ամեն ինչից, այն դրական ազդեցություն ունենալու է գոնե հանրային կարծիքի հստակեցման ու բանաձևման վրա։ Ժամանակն էլ կարծես թե հարմար էր ընտրված՝ մոսկովյան հանդիպման նախօրեին։ Այլ հարց է, որ շատ ավելի օգտակար կլիներ, եթե շարունակական լիներ ու շատ ավելի առաջ սկսվեր։ Այսպիսի «շարանն» արդեն ունակ կլիներ ազդելու նաև իշխանությունների վրա։ Ստեփանակերտից բացակայելու պատճառով ես չեմ մասնակցել համաժողովին, ուստի դժվարանում եմ ասել, թե արդյո՞ք ոչ միայն հանրային կարծիքի, այլև իշխանությունների վրա ազդելու «տնային պատրաստություն» կար։ Ամեն դեպքում, զրուցելով մի շարք մասնակիցների հետ, ես այդ տպավորությունը չստացա։ Առավել ևս, որ համաժողովի ընդհանուր մթնոլորտն, ըստ իմ զրուցակիցների, շատ ավելի արմատական է եղել, քան այն երևակված է եզրափակիչ բանաձում։ Որքան տեղյակ եմ՝ զիջում-փոխզիջումների մասին կարծես թե խոսող չի եղել, թեև նման կետ, այնուամենայնիվ, հայտնվել է բանաձևում։ Ինչ որ է, ոչ միայն այս համաժողովը, այլև ՀՅԴ-ի ներկայիս գործունեությունը ցույց է տալիս, որ օգտագործվում է այս համահայկական քաղաքական ուժի, մեղմ ասած, ոչ ամբողջ ներուժը։ Միգուցե ժամը չէ։

Այսքանով հանդերձ, համաժողովի ամենակարևոր արդյունքն, ըստ իս, այն է եղել, որ մեկ անգամ ևս հստակ երևակվել է, որ հայ հանրության և բանակցային գործընթացի մասնակիցների, այդ թվում՝ հայկական կողմի, կարծիքները, մեղմ ասած, չեն համապատասխանում։

-«Մեծ ութնյակի» գագաթնաժողովում, Ռուսաստանի Ֆրանսիայի և ԱՄՆ ղեկավարները Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ հայտարարություն են ընդունվել։ Ի՞նչ ազդեցություն այն կարող է ունենալ հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացի վրա։

-Կարծում եմ, անզեն աչքով էլ տեսանելի է, որ կարգավորման գործընթացում նոր փուլ է սկսվել։ Ազդեցության չափը գնահատելու համար բավարար է նաև այն հանգամանքը, որ առաջին անգամ հրապարակվեցին կարգավորման հիմնարար սկզբունքները, որոնց մասին այս կամ այն չափով գիտեինք, բայց չէինք կարող հղում անել դրանց։ Սա ևս ուղենշային փուլի ցուցիչ է։ Սա վերջի սկիզբ կլինի, թե՞ ֆալստարտ՝ ցույց կտա մոտ ապագան։ Ամեն դեպքում՝ մեկնարկը տրվել է։ Եւ կարծում եմ՝ նախկին մեկնակետը արդեն չի լինի։

-Հուլիսի 17-ին Մոսկվայում հանդիպելու են Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները։ Ձեր կարծիքով, ԼՂՀ հիմնահարցի կարգավորման շրջանակներում, որևէ՞ փաստաթուղթ կստորագրվի, թե՞ ոչ։ Եթե այո, ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ն կլինի Արցախի իշխանությունների արձագանքը։

-Շատ հավանական է, որ ստորագրվի, թեև արտասովոր ոչինչ էլ չի լինի, եթե չստորագրվի։ Հատկանշականն այլ բան է՝ մեզնից կախված չէ ստորագրում-չստորագրումը։ Ամեն ինչ կախված է Ադրբեջանից։ Ստորագրեց՝ ստորագրելու ենք, չստորագրեց՝ չենք ստորագրելու։ Ցավոք սրտի, այս հանգամանքը համահունչ է բանակցային ողջ գործընթացին, երբ հայկական կողմից վաղուց արդեն անակնկալներ չեն լինում։ Այս պահին ամեն ինչ կախված է Ադրբեջանից ու միջնորդներից։

Իսկ թե ինչպիսին կլինի Արցախի իշխանությունների արձագանքը, դարձյալ մեծ երևակայություն պետք չէ կռահելու համար։ Դարձյալ կասեն, որ առանց ԼՂՀ-ի մասնակցության գործընթացը չի կարող արդյունավետ լինել։ Բայց գործընթացը դրանից, ինչպես միշտ, չի տուժի։ Մեր հայտարարությունը ոչ ոքի չի խանգարի։ Մեր գործը, մեր կոնկրետ քայլերը կարող են խանգարել, բայց դրա հոտը կարծես թե չի գալիս։

-Ինչպե՞ս եք գնահատում վերջին շրջանում ղարաբաղյան հիմնխնդրի շուրջ բավականին արագ ծավալվող իրադարձությունները։ Արդյո՞ք դրանք պարունակում են վտանգավոր միտումներ։

-Վտանգավոր միտումներ արդեն չեմ նկատում։ Միտումս ո՞րն է, դրանք միտում էին 10-12 տարի առաջ։ Տեսնում եմ իրական սպառնալիքներ։ Դրանց դեմն առնելու համար մենք մի «պահեստային տարբերակ» միայն ունենք, ավելի ճիշտ՝ ունենք-չունենք։ Դա Ղարաբաղի վերջին խոսքն է։ Անկեղծորեն ասած՝ դժվարանում եմ հավատալ վերջին խոսքի արդյունավետությանը այն պարագայում, երբ առաջին խոսք, կամ ընդհանրապես խոսք չի եղել, ավելի ճիշտ՝ գործով ամրապնդված խոսք չի եղել, թե չէ՝ դատարկ կրակոցներ միշտ էլ եղել են։ Այսպես թե այնպես՝ գոնե տեսականորեն այդ ռեզերվը ունենք։ Դա կարող է հանրային ռեզերվ լինել։ Սա վերջին լակմուսաթուղթն է պարզելու համար՝ մենք դեռ ժողովու՞րդ ենք, թե՞ արդեն բնակչություն։

Զրույցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը