«Հրաչ,

Շնորհակալ եմ, որ ուշադրություն եք դարձնում իմ ֆեյսբուքյան գրառումներին ու արձագանքում եք մի հարցի, որը վերաբերում է ոչ միայն հայաստանաբնակ ակտիվիստներին, այլև աշխարհի ողջ հայությանը:

Իմ պատմությունն այնքան տպավորիչ չէ, որքան Ձերը, Հրաչ, բայց իմ արմատները Հայաստանում ավելի խորն են, քան աշխատանք ունենալը, շահույթ ստանալն ու հանք շահագործելը: Սկսած 1988 թվականից` ես պարբերաբար եղել եմ Հայաստանում, աշխատել ու կամավոր եմ եղել բազմաթիվ կազմակերպություններում, որոնցից են` «Դեպի Հայքը», «Թումո» կենտրոնը, «Երկիր Մեդիա» հեռուստաընկերությունը: Ամիսներ շարունակ ճանապարհորդել եմ Երևանից Սիսիան, Սիսիանից Երևան, հասել եմ նույնիսկ Ջավախք: Ես մտադրություն չունեմ գրելու Հայաստանում իմ կատարած աշխատանքների կամ զբաղեցրած պաշտոնների մասին: Ավելի շուտ փորձում եմ ցույց տալ, որ ինձ զբոսաշրջիկ չեմ համարում իմ երկրում, քանի որ քաջատեղյակ եմ մեր երկրի կենցաղային ու սոցիալական խնդիրներին, գիտեմ` ինչ հիմնախնդիրներ կան` կապված երկրի ղեկավարության հետ:

Հրաչ, գուցե Ձեր աչքում ես պարզապես երեխա եմ, բայց ես հիշում եմ, թե Դուք ինչպես էիք առաջնորդում երիտասարդությանը տարբեր ցույցերի ու ակցիաների ժամանակ` պաշտպանելով ցուցարարներին ու կանգնելով գործողությունների առաջին գծում: Դուք ակտիվիստ եք եղել և բարձրաձայնել եք Ձեր կարծիքը կառավարության ընդունած անարդար որոշումների, հայկական հարցի վերաբերյալ անօրինական պնդումների դեմ, սատար եք կանգնել Արցախի ազատագրմանը: Ես` ի դեմս Ձեզ ու մեր համայնքի փոքրաթիվ այլ անդամների, տեսնում էի, թե ինչպիսին պետք է լինի նվիրյալ դաշնակցական երիտասարդը: Դուք էիք այն երիտասարդները, որ ամբողջ սրտով նվիրված էին արդարության ու Հայ Դատի գործին: Այժմ, թվում է, մի քանի ակտիվիստների` մասնավորապես Եղիա Ներսեսյանի (ով հայրենադարձ է, ինչպես և Դուք) մեկնաբանությունները ստիպել են Ձեզ դատական հայց ներկայացնել քաղաքացիական ակտիվիստի դեմ: Ինձ ուղղված Ձեր բաց նամակում Դուք նշել էիք. «Ես հավատում եմ, որ եթե պարոն Ներսեսյանը և իր ընկերներն իրենց ուժերն ավելի արդյունավետ օգտագործեն, կարող են իրենց հայրենիքի համար մի լավ գործ անել»: Այսինքն, տարիներ շարունակ ակտիվիստ լինելը ոչ մի կարևորություն չունի՞ Ձեզ համար: Դա լավ գործ չէ՞: Ես չեմ գրում որևէ մեկին պաշտպանելու համար, բայց հնարավոր չէ չնկատել, որ այս առաջադեմ երիտասարդությունն էր, որ 2012 թվականին 90 օր շարունակ իր ամբողջ ուժը ներդրեց Մաշտոցի պուրակը փրկելու և հանրությանը վերադարձնելու համար: Նրանք կտրեցին-անցան տասնյակ կիլոմետրեր, ճամբար դրեցին Թռչկանի ջրվեժի մոտ և պաշտպանեցին բնության հուշարձանը` թույլ չտալով, որ բնությունը դառնա բիզնես: Դուք չեք կարող վարկաբեկել այս սրտացավ երիտասարդներին, ովքեր ոտքի են կանգնել հանուն արդարության: Դուք` որպես կանադահայ, պետք է արժևորեք քաղաքացիական հասարակության կարևորությունը:

Ես, Տորոնտոյում ապրող Հայկական Երիտասարդաց Դաշնակցության անդամների հետ միասին, կանգնած եմ պայքարի առաջին գծում, այնպես ինչպես Դուք էիք կանգնած 90-ականներին, և ներկա եմ բոլոր այն բողոքի ակցիաներին, որտեղ մեր ձայնը պետք է լսելի դարձնել: Մե՞նք էլ պետք է ընկալվենք որպես օտար պետությունների ցանկությունները սպասարկող երիտասարդներ, ինչի մեջ Դուք մեղադրում եք Հայաստանում ապրող ակտիվիստներին: Հայաստանում ես մասնակցել եմ բազմաթիվ քաղաքացիական ցույցերի և ակցիաների: Ես ներկա եմ եղել Վահե Ավետյանի դաժան սպանությունից հետո կազմակերպված ակցիաներին: Սկզբնական շրջանում մասնակցել եմ նաև Թռչկանի ջրվեժի համար մղվող պայքարին` դեմ կանգնելով Չիչխան գետի վրա հիդրոէլեկտրակայանի կառուցման նախագծին, որ իրականություն էր դարձնելու «Ռոբշին» ընկերությունը: Ես պայքարել եմ նաև Թեղուտի անտառների համար, որպեսզի կանգնեցնենք Թեղուտում անօրինական բաց հանքի շահագործումը: Դուք ասում եք, որ չպետք է դառնանք «ակտիվիստների» զոհերը, ովքեր օտար պետությունների ծրագրերն են իրականացնում: Դուք իրո՞ք կարծում եք, որ այս մտահոգ քաղաքացիները կառավարվում են այլ ուժերի կողմից: Ի՞նչ նշանակալի ազդեցություն կարող են նրանք ունենալ պետական ատյանների մակարդակով: Մի՞թե մենք այնքան մտահոգ ենք Հայաստանում կայունության պահպանմամբ, որ իրենց իրավունքներն իրացնող մի խումբ ակտիվիստներ դիտվում են որպես սպառնալիք: Արդարացի կլինե՞ր, եթե Ձեզ Տորոնտոյում ակտիվիստ լինելու ժամանակ մեղադրեին օտար ուժերի ցանկությունները սպասարկելու մեջ:

Ես հանքարդյունաբերության ոլորտում մասնագետ չեմ, բայց տրամաբանական դիտարկումն ու բավարար ուսումնասիրությունը մտահոգություններ են առաջ բերում` կապված գործատուների և Հայաստանում գործող հանքարդյունաբերական ընկերությունների հետ: Ո՞վ է հոգալու գյուղացիների առողջության ծախսերը, ովքեր աշխատում են թունավոր հանքերում: Ո՞վ է վճարելու այն երեխաների առողջության համար, ովքեր ծնվում են ֆիզիկական արատներով, որոնց պատճառը օդի և ջրի մեջ եղած քիմիական արտանետումներն են: Ո՞վ է մտածում այս շրջանների բուսականությանն ու էկոհամակարգին հասցվող վնասների մասին: Հանքարդյունաբերության 8 տարիների ընթացքում կապանում կա՞ արդյոք բնակչության աճ, բնակարանաշինություն, ինչպես, օրինակ, Ալբերտայում, որտեղ հանքում աշխատողների աշխատավարձը միջինից բարձր է, աշխատանքային բոլոր պայմաններն ու արտոնությունները խստորեն պահպանվում ու վերահսկվում են, իսկ շահագործված հանքերը վերածվում են հանրային զբոսայգիների` վերակենդանացած բուսականությամբ (ինչպես, օրինակ, ԲանֆՖի Ազգային պարկը): Ֆորտ Մաքմուրայը քաղաք է Ալբերտայում, որտեղ բնակչության աճ կա, քաղաքը զարգանում է՝ շնորհիվ նավթաբեր ավազների: Ես ուրախ կլինեմ, եթե Թեղուտը, Դրմբոնը, Կապանը լինեն արդյունաբերական կենտրոններ, որտեղ մարդիկ ոչ միայն կաշխատեն, այլև կվայելեն իրենց հողը դեռ տասնամյակներով: Ցավոք, վստահ եմ, որ Հայաստանում այլ պատկեր է, ինչքան էլ Դուք կամենաք տեսնել ցանկալի տարբերակը: Դպրոցների ու հանրային տարածքների բարեկարգումները չպետք է դառնան հանքարդյունաբերական ընկերություններին սպասարկող գովազդներ ու PR քայլեր: Մարզային ղեկավարները` թաղապետը կամ գյուղապետն են պատասխանատու հին տների, դպրոցների ու այլ հասարակական վայրերի բարեկարգման և վերանորոգման համար: Հիմա, տեսնելով, թե ինչպես է Հայաստանում կաղում հանրային ոլորտը, մյուս բոլոր պետական ոլորտների հետ միասին, ինչպե՞ս կարող եք պնդել, որ հանքարդյունաբերությունն իրականացվում է օրենքի տառին համապատասխան: Ո՞ր օրինական իշխանությունն է հանքարդյունաբերող ընկերություններից պահանջում հաշվետու լինել՝ հանցագործ Լիսկա՞ն, ով դաժան ծեծի է ենթարկում խորհրդի անդամներից մեկին, Մաքսիմ Հակոբյա՞նը, թե՞ բնապահպանության կոռումպացված նախարարը, ով ոչինչ չարեց Խոսրովի արգելոցում կատարված անօրինական որսի վերջին դեպքերին արդարացի լուծում տալու համար:

Ձեզ պես հայրենասեր մարդը երբեք չէր դատարկի մեր հողերը և չէր ավերի այն սարերը, որոնք ազատագրվել են Սպարապետ Նժդեհի կողմից: Հայրենասիրությունը չի սկսվում և չի ավարտվում փողոցներում կամ մեր ակումբներում: Դա մի ամբողջ կյանք ձգվող պայքար է: Լինենք Տորոնտոյում, թե Կապանում, այն չպետք է փոխի կամ բաժանի մեզ: Մեզ բաժանողը մեր պատրաստակամությունն է` տեսնելու հայրենի մեր երկիրը որպես մաքուր Հայաստան, այլ ոչ թե որպես վաղվա Աֆրիկա:

Դուք տեղափոխվել եք Տորոնտոյից Կապան, ինչը շատ գովելի է: Դուք արեցիք այն, ինչ շատերը կվախենային անել. Ձեր ընտանիքին զրկեցիք Կանադայում ապրելու հարմարություններից ու տեղափոխվեցիք հայկական մի փոքրիկ քաղաք: Վստահ եմ՝ Ձեր որոշումը գնահատանքի է արժանացել տեղաբնակների կողմից, որոնք, հավանաբար, խորությամբ չեն էլ պատկերացրել, թե ինչու եք եկել Հայաստան, երբ հայաստանաբնակների մեծամասնությունը ցանկանում է լքել իր երկիրը: Ես գիտակցում եմ նաև, որ այստեղ՝ Կանադայի իմ հարմարավետ գրասենյակում նստած, այս հարցերի շուրջ խոսելը հեշտ է, իսկ լուծումներ առաջարկելը՝ խիստ դժվար: Պետք է գիտակցեք, որ ակտիվիզմը, լինի այն Ավստրալիայում, թե Լոս Անջելեսում, դեմ է բոլոր հանքերին և կոռուպցիային, որից մենք արդեն իսկապես կուշտ ենք: Անկեղծ լինենք ինքներս մեզ հետ. հանքարդյունաբերական ընկերությունները գալիս ու գնում են, փոխվում են ընկերությունների տնօրենները, ակտիվիստները հաղթում կամ պարտվում են իրենց պայքարում, սակայն հավերժորեն մնում են հողն ու ջուրը, գյուղերն ու քաղաքները: Ուրախ եմ, որ ունեցանք այս երկխոսությունը, ինչի շնորհիվ ֆեյսբուքցիներն ավելի իրազեկ կդառնան մեր հայրենիքի խնդիրներին: Համոզված եմ, որ միասին մենք դուրս կգանք հանքարդյունաբերական այս ուղուց և կկարողանանք զարկ տալ կայուն ու երկրատև արդյունքներ ապահովող արդյունաբերական ճյուղերին: Իմ ֆեյսբուքյան էջում հանքարդյունաբերական խնդիրները բարձրաձայնող նյութեր տեղադրելով՝ նպատակ ունեի մարդկանց ավելի իրազեկ դարձնել, որովհետև մտահոգ եմ իմ երկրի ապագայով: Միակ բանը, որ ինձ ստիպեց գրել այս բաց նամակն այն էր, որ Դուք գրեցիք առաջինը: Ուստի, չեմ կարծում, որ կարիք կա քննարկելու այս հարցերը բաց նամակներով, քանի որ ո´չ ես, ո´չ Դուք դիվանագետներ չենք: Հուսով եմ՝ կհանդիպենք, երբ հաջորդ անգամ լինեք Տորոնտոյում, և անձամբ կփոխանակենք մեր մտքերը:

Ձեր երկար նամակի վերջում Դուք հարցնում էիք. «Ո՞րն է քո պատմությունը, Սևա´կ»:
Դե ինչ, ահա և իմ պատմությունը...»

Անկեղծորեն,

Սևակ Հարությունյան