Վերջերս շատ է խոսվում այն մասին, որարտագաղթն օր օրի աճում է, իսկ մեր երկիրից հեռանում են հազարավոր հայրենակիցներ: Այսօր Հայաստանում դժվար է գտնել որևէ մարդու, ով գոնե մեկ անգամ չի մտածել Հայաստանից դուրս իր կյանքը կառուցելու մասին: Պատճառները, անշուշտ, տարբեր են. ոմանց համար անընդունելի է ժողովրդի մտածելակերպը, ոմանք հայրենիքը լքում են այն պատճառով, որ չեն կարողանում ինքնահաստատվել իրենց մասնագիտական ոլորտում, բայց արտագաղթի խնդիրը հիմնականում պայմանավորված է սոցիալ-տնտեսական ծանր իրավիճակով: Վերջին 5 տարում խնդիրը ոչ միայն լուծում չի գտել (չնայած իշխանության  ամպագորգոռ հայտարարությունների, թե մեր երկրի վիճակը լավանում է, տնտեսությունը զարգանում է, մարդկանց սոցիալ-տնտեսական վիճակը բարելավվում  է և այլ հեքիաթների), այլ հակառակը` մի քանի անգամ խորացել և բարդացել է։ Այդ մասին են վկայում արտագաղթի ծավալները, քանի որ արտագաղթը չի ավելանա այն երկրում, որի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակն օրեցօր լավանում է, ինչպես մեզ ներկայացնում է կառավարությունը: Որպեսզի մեր պնդումներն անհիմն չլինեն, ներկայացնենք վերջին 6 տարում մեկնողների և ժամանողների թվի տարբերությունը: Եվ այսպես՝ ՀՀ տարածքայն կառավարման նախարարության միգրացիոն պետական ծառայության տվյալները փաստում են.

2007թ. Հայաստան ժամանել է 1 մլն 293 հազ. 559 մարդ, իսկ մեկնել` 1 մլն 296 հազ. 782 մարդ, այսպիսով մեկնողների և ժամանողների թվի տարբերությունը կազմել է   –3223 մարդ:

2008թ. մեկնել է 1 մլն 420 հազ. 228 մարդ, ժամանել` 1 մլն 397 հազ. 169 մարդ, սալդոն կազմել է  -23 059 մարդ,

2009թ.   մեկնել է 1 մլն 456 հազ. 967 մարդ, ժամանել` 1 մլն 431 հազ. 989 մարդ, սալդոն կազմել է -24 978 մարդ,

2010թ.   մեկնել է 1 մլն 800 հազ. 898 մարդ,  ժամանել` 1 մլն 754 հազ. 214 մարդ, սալդոն կազմել է  -46 684 մարդ,

2011թ.  մեկնել է 1 մլն 988 հազ. 938 մարդ, ժամանել` 1 մլն 945 հազ 118 մարդ, սալդոն կազմել է   -43 820 մարդ:

Ըստ նախորդ տարվա  վիճակագրության՝ 2012թ. Հայաստան է ժամանել 2 մլն 191 հազ. 833 մարդ, մեկնել է 2 մլն 234 հազ. 597 մարդ, իսկ ժամանողների և մեկնողների թվիտարբերությունը -42 764 մարդ է:  Ինչպես տեսնում ենք, վիճակը շարունակում է մնալ ծանր-կայուն, իսկ երկիրը շարունակում է բնակիչներ կորցնել: Եթե այդ իրավիճակին նայենք աշխարհաքաղաքական տեսանկյունից, ապա կտեսնենք, որ արտագաղթի նման թվերը սարսափելի վտանգ են ներկայցնում մեր երկրի համար, որը շրջապատված է ոչ միայն անընդհատ աճող բնակչություն ունեցող մահմեդական երկրներով, այլ նաև այնպիսի երկրներով, որոնց հետ մեր հարաբերությունները, մեղմ ասած, այնքան էլ հարթ չեն։ Ավելին` մենք գտնվում ենք պատերազմի վիճակում, իսկ մեր հարևանները երազում են մեր երկրի կործանման մասին, ինչը, օրինակ, քարոզվում է հարևան Ադրբեջանում: Որպեսզի մեր նաև այս պնդումն անհիմն չլինի, ներկայացնենք ծավալապաշտության  7 օրենքները, որոնք վեր է հանել հայտնի սոցիոլոգ, ազգագրագետ, աշխարհագրագետ Ֆրիդրիխ Ռատցելն  իր «Պետության տարածքային աճի օրենքների մասին»  գրքում: Ըստ Ռատցելի՝ աճող ժողովուրդը նոր տարածքների կարիք ունի, որպեսզի շարունակի բազմանալ: Եվ այսպես,

1. պետության տարածքն աճում է մշակութային աճին համընթաց,
2. պետության տարածքային աճն  ուղեկցվում է զարգացման այլ ցուցանիշներով՝ գաղափարների,  առևտրի, արտադրության, միսիոներության, տարբեր ոլորտներում  աճող գործնեության զարգացմամբ,
3. պետության աճը իրականացվում  է ավելի փոքր պետություններ կլանելու և իրեն միացնելու ճանապարհով,
4. սահմանը պետության ծայրամասային մարմին է, որը վկայում է պետության աճի, ուժի կամ թուլության և փոփոխությունների մասին,
5. իր աճի ընթացքում պետությունը ձգտում է ներառել  ֆիզիկական միջավայրի առավել արժեքվոր տարրերը՝ առափնյա տարածքներ, ջրավազաններ, հարթավայրեր,  հարուստ պաշարներով տարածքներ,
6.  պետության տարածքային աճի ազդակը գալիս է դրսից՝ որպես արդյունք  հարակից տարածքներում զարգացվածության մակարդակի տատանման,
7. ավելի թույլ պետություններ կլանելու և ավելի ուժեղ պետությանը միացնելու միտումը զարգանալու հետևանքով փոխանցվում է պետությունից պետություն և փոխանցման հետևանքով աճում: 

Ահա և այն 7 օրենքները, որոնք, ինչպես ցույց են տալիս պատմությունը և աշխարհում տեղի ունեցած զարգացումները, գործում են մինչ այսօր, և, հավանաբար, գործելու են հավերժ, քանի որ բնության մեջ դատարկություն չի լինում: Նույնը վերաբերում է պետություններին: Եթե պետության որևէ տարածք մնում է դատարկ, ապա վաղ թե ուշ այն կա՛մ կլցվի տվյալ պետության բնակչությամբ, կա՛մ էլ այլ պետության կանցնի` նրա ռազմական կամ տնտեսական ընդլայնման հետևանքով: Իսկ հաշվի առնելով, որ մեր պետությունը շրջապատված է ռազմամոլությամբ տառապող երկրներով, մենք իսկապես մտածելու շատ բան ունենք և իրավունք չունենք հաշտվելու արտագաղթի նման չափերի հետ:    

«Քաղաքացիական հասարակություն»