Հարցազրույց ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության անդամ Վարդան Խաչատրյանի հետ

 -Ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-թուրքական ներկայիս բանակցային գործընթացը, մասնավորապես Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանի արած վերջին հայտարարության  համատեքստում։

-Ես ոչ մեկ անգամ առիթ եմ ունեցել նշելու, որ մենք փաստացի մտել ենք հարաբերությունների մեջ, որոնք  ի սկզբանե պարզ էր, որ ունենալու էին այն լուծումը, ինչին այսօր հանդիպել ենք։

-Ինչը՞ նկատի ունեք։

-Նկատի ունեմ այն, որ Էրդողանը չի փոխել իր այն խոսքը, որն ասել է բանակցային ամբողջ ընթացքում։ Եթե հիշում եք՝ նա բազմիցս հայտարարել է, որ միայն Ղարաբաղյան հարցում կոնկրետ զիջումների արդյունքում կարող է բացվել հայ-թուրքական սահմանը։

-Իսկ Մեթյու Բրայզայի այն հայտարարությունը, թե Ղարաբաղն ու տարածքները քայլ առ քայլ պետք է վերադարձվեն Ադրբեջանին, որքանո՞վ կարելի է համարել հերթական «լեզվի սայթաքում»։

-Չէի ցանկանա Մեթյու Բրայզայի հայտարարություններին որևէ մեկնաբանություն տալ։ Պարբերաբար լինում են դեպքեր, երբ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահը ասում է, թե իրեն լավ չեն հասկացել, որ ինքը լավ չի տիրապետում լեզվին, որ նա մի բան է ասել, մեկ ուրիշ բան է հասկացվել և այլն։ Այս առումով իհարկե, ինչ-որ տեղ, շոշափվում է մեր ազգային արժանապատվությունը. այն իմաստով, որ եթե խնդիրն այն է, որ քայլ առ քայլ պետք է Ադրբեջանին վերադարձնել Ղարաբաղն ու հարակից տարածքները, ապա մենք ինչի՞ շուրջ ենք բանակցում։ Քայլ առ քայլ վերադարձնելու՞։

-Այս իրավիճակում, ըստ Ձեզ, ի՞նչ պետք է անի հայկական կողմը։

-Պետք է կոշտ ձևով դադարեցնել Թուրքիայի հետ բանակցությունները։ Համենայն դեպս, դրա հրապարակային մասից,  ամեն գնով, պետք է դուրս գալ։ Կրկնեմ՝ ամեն-ինչ վաղուց պարզ էր։ Ի՞նչ է, մենք ուրի՞շ բան էինք սպասում։ Ես որևէ մեկնաբանություն չեմ կարող տալ, որովհետև և՛ Թուրքիայի գլխավոր շտաբի պետը, և՛ Էրդողանը անում էին նույն հայտարարությունները։ Թուրքիայում գոյություն ունեցող քաղաքական ուժերի հարաբերակցությունից  քիչ թե շատ պատկերացում ունեցող մարդը՝ կարող է արդեն հասկանալ, որ այլ տարբերակ այստեղ ուղղակի չկա։

-Ուզում եք ասել, որ եթե բանակցային գործընթացն այս տրամաբանությամբ շարունակվի, ապա մենք տանու՞լ ենք տալու։

-Վերջ, թե սկիզբ՝ այս գործընթացը մեր առջև դնելու է միևնույն խնդիրը։ Այսինքն, ինչպես որ թուրքական «Հուրիեթում» էր գրված, որ նախապայմաններ կարող են չլինել, բայց բանակցությունների ընդհանուր տրամաբանությունն իր մեջ որպես հենք  պետք է ունենա այս կամ այն կողմնորոշումը։ Այսինքն, թափանցիկ ակնարկ էր արվում, որ  Ղարաբաղյան հարցում ուղղակի զիջումները կապվում են հայ-թուրքական սահմանի բացման հետ։

-Ինչպե՞ս եք գնահատում այն, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը դրական է համարում այն, որ Ղարաբաղի հարցը ներառվում է հայ-թուրքական հարաբերությունների փաթեթում։

-Ես կտրականապես դեմ եմ, որ հայ-թուրքական բանակցություններում ներառվի Ղարաբաղի հարցը։ Կտրականապես դեմ եմ, որ ավելի մեծ շրջանակային բանակցային գործընթացի մեջ, որպես առանձին հարց, ներառվի Ղարաբաղյան հիմնախնդիրը։ Այդ դեպքում մենք ունենալու ենք հակադարձ ճնշման այնպիսի ալիք, որը կարող է հաղթահարելի չլինել։ Ցավոք սրտի, խոսում ենք այբբենական ճշմարտությունների մասին, ինչը ինձ չափից ավելի լարում է, որովհետև արտաքին քաղաքականությունը, որպես կանոն, հիմնվում է ոչ թե օպոնենտի արտահայտած մտքերի, այլ նրա հնարավորությունների, նրա դրսևորած վարքագծային կառուցվածքի և նրա շահերի անվիճելի վեկտորի հաշվարկի վրա։ Թե՛ մեկը, թե՛ մյուսը, թե՛ երրորդը մեզ մոտ չկա։ Թե ինչու՞ դա չի ընդունվում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կողմից՝ լավ կլինի այդ հարցն իրեն ուղղեք, և ինքը պատասխաներ այն հարցին, թե ինչպե՞ս է նա դա պատկերացնում։

-Եթե ազգային հարցերում «Ժառանգության» դիրքորոշումը չհամընկնի Լևոն Տեր-Պետրոսյանի և նրա գլխավորած ուժի հետ՝ որքանո՞վ է հնարավոր ՀԱԿ-ի հետ համագործելու ձեր դիրքորոշման վերանայումը։

-Չեմ կարծում, որ հիմա կարող ենք խոսել դիրքորոշումների վերանայումից։ Բայց, ամեն դեպքում, երբ խոսքը վերաբերում է ազգհային շահերի սպասարկման խնդրին՝ այստեղ «Ժառանգությունը» չի կարող չլինել ռադիկալ։  Վերջին հաշվով, խնդիրը միայն Հայաստանին չի վերաբերում։ Մենք պատասխանատու ենք ողջ սփյուռքի առաջ, մենք պատասխանատու ենք մեր սերունդների համար։

-«Ժանգությունը» շարունակելու՞ է պնդել, որ ՀՀ Ազգային Ժողովը ընդունի ԼՂՀ անկախությունը։

-Միանշանակ։ Այն ժամանակ, երբ  «Ժանգությունը» պնդում էր դա՝ շատ արագ կարելի էր լուծել այս հարցը։ Այն ժամանակ համաշխարհային միտումները ընթանում էին մեզ համար բարենպաստ հունով։ Այսինքն, պարզ երևում էր, որ Կոսովոյի անկախությունը ճանաչվելու է և այլն։ Մենք այսօր խնդիր ունենք դուրս գալու բանակցային այն հորձանուտից, որում, վերջին հաշվով, կարող ենք զոհել այն ամենը՝ ինչ ձեռք ենք բերել արյան գնով։

-Ո՞ր սահմաններով պետք է ճանաչվի Ղարաբաղը։

-Կողմերը թող նստեն բանակցային սեղանի շուրջ և դնեն իրենց պահանջները...

-Եթե «Ժանգությունը» նորից հանդես գա ԼՂՀ անկախությունը ճանաչելու օրենդրական նախաձեռնությամբ՝ ո՞ր սահմաններով եք դա պատկերացնում՝ նախկին ԼՂԻՄ, թե՞ ազատագրված տարածքներով։

-Ազատագրված տարածքները ներառվելու է դրա մեջ։ Դրանց մեջ կան տարածքներ, որոնք զիջելը կարող է ճակատագրական լինել։ Խոսքը վերաբերում է մերձարաքսյան տարածքներին, խոսքը վերաբերում է Հայաստանն ու Ղարաբաղը կապող տարածքներին։

-Ուղիղ հարց տամ. ըստ Ձեզ, ո՞ր տարածքներն են զիջման ենթակա։

-Չեմ ցանկանում տալու մասին խոսել։ Մենք սխալ ենք անում, որ բանակցություններում այս տրամաբանությամբ ենք շարժվում։ Պետք է փաստել մեկ բան. յուրաքանչյուր ազգ, միջազգային իրավունքի տառով և ոգով, իրավունք ունի իր տարածքի սուվերենությունը պնդել։ Յուրաքանչյուր ազգի, որը բնակվում է տվյալ տարածքում, պատկանում է այդ տարածքի ամեն ինչը։ Սա՛ է միջազգային իրավունքը։ Եվ վերջին հաշվով, եթե գոյություն չունի ազգի ինքնորոշման իրավունքը, այն մակարդակով, որով մենք փորձում ենք առաջնորդվել, ապա ինչպե՞ս են առաջացել Միացյալ ազգերի կազմակերպության այն անզիջում պետությունները, որոնք հետո առաջացել են 50 պետությունների հիմնադրմամբ։ Միջազգային նորմերով, ազգերի ֆունդամենտալ իրավունքը՝ ինքնորոշման իրավունքն է։ Այս առումով, մենք սեղանին պետք է դնենք այն հանգամանքը, որ մեր բնական արեալի մի մասը գնացել կորել է։ Որտե՞ղ են միայն հայերով բնակեցված մեր Շահումյանը, Գետաշենը, Մարտունաշենը...

 Զրույցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը