Հարցազրույց Սոցիալ-Դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցության նախագահ Լյուդմիլա Սարգսյանի հետ

-Ինչպե՞ս եք գնահատում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթի հայ-թուրքական հարաբերություններին  վերաբերող հատվածը։

-Ասեմ որ, առաջին նախագահի ելույթում հնչեցված այն մասը, որ ՀԱԿ-ի միայն մեկ կազմակերպություն է դեմ՝ կարծում եմ վերաբերում էր մեզ։  Ընդհանուր առմամբ շատ նորմալ եմ գնահատում հայ-թուրքական հարաբերությունների վերաբերյալ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դիտարկումները։ Նա  հնչեցրեց, որ կողմ է հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատմանը։ Այս առումով մենք լրիվ համամիտ ենք նրա հետ։ Ինչքան էլ մենք փորձենք մեր խնդիրները լուծել անկախ Թուրքիայից՝  դա մեզ մոտ առանձնապես հաջող չի ստացվի, որովհետև ունենք ճանապարհների խնդիր։ Բնականաբար մեր հարևանների հետ խնդիրները պետք է կարողանանք լուծել։ Սակայն դա չի նշանակում ամեն գնով։ Նախ և առաջ մենք կողմ չենք այս պահին սահմանի բացմանը։ Մեր մոտեցումը հետևյալն է. այս պահին, երբ խիստ կասկածելի վիճակում է մեր երկրի անվտանգությունը՝ սահմանի բացումը կնշանակի կրկնակի վտանգել մեզ։

-Եթե հայ-թուրքական հարաբերությունների վերաբերյալ, ընդհանուր առմամբ դրական եք գնահատում  Լևոն Տեր-Պետրոսյանի մոտեցումները, ապա ո՞ր հարցում եք դեմ։

-Եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հնչեցներ, որ նա կողմ է այս պահին սահմանի բացմանը, ապա մենք միանշանակ դրան դեմ էինք լինելու։ Բարեխտաբար նա դա չհնչեցրեց։

-Բայց չէ՞ որ նա բացահայտ բարձրաձայնեց դա։

-Ո՛չ, նա այդպես չի ասել։

-Ինչպե՞ս է ասել։

-Նա ասեց հետևյալը. ողջունում ենք հայ-թուրքական հարաբերությունների հետ կապված դրական մոտեցումները...

-Ավելացնելով, որ կողմ է հայ-թուրքական հարաբերությունների շուտափույթ կարգավորմանը...

-Ամեն դեպքում, հնարավոր է, որ ես այդ հատվածը բաց եմ թողել, վերևում մի փոքր լավ չէր լսվում...

-Եթե թույլ տաք, ես մեջբերեմ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթի այդ հատվածը։

-Կարդացեք...

- «Միանգամից նշեմ, որ Հայ Ազգային Կոնգրեսը, բացառությամբ իր մասը կազմող մի կազմակերպության, կողմ է հայ-թուրքական հարաբերությունների շուտափույթ կարգավորմանը եւ պատրաստ է այդ հարցում աջակցել Հայաստանի իշխանությունների ձեռնարկած բոլոր դրական քայլերին։ Մեր միակ առարկությունը վերաբերում է Ցեղասպանության ուսումնասիրման նպատակով հայ եւ թուրք պատմաբանների հանձնաժողովի ստեղծմանը, քանի որ մեր համոզմամբ՝ դա այլ բան, քան Հայոց ցեղասպանության ուրացում, չի նշանակում»։

-Մենք միանշանակ դեմ ենք այսօր սահմանի բացմանը։ Ես պաշտոնապես հայտարարում եմ՝ դա մեր կուսակցության դիրքորոշումն է։ Այս մասով մենք համամիտ չենք Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ։

-Իսկ դա կարո՞ղ է բերել լուրջ տարաձայնությունների, և Ձեր կուսակցությունը դուրս գա Հայ ազգային կոնգրեսի ցուցակից։

-Ո՛չ։ Պետք է գալ ազգային համաձայնության։ Պետք է կարողանալ ձևավորել օրինական իշխանություններ։ Դրանից հետո մենք կփորձենք մեր տարաձայնությունները հստակեցնել ՀԱԿ-ի հետ։ Կարծում եմ, որ, այսպես թե այնպես,  իրականում ՀԱԿ-ը չի կարող լրջագույնս միջամտել հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատմանը։ Հետևաբար մենք ունենք մի խնդիր. օրինական ընտրված իշխանություն։ Այս խնդրի շուրջ ենք մենք համախմբվել և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ միասին գնում ենք այդ խնդիրը լուծելուն։

-Չե՞ք կարծում, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, ըստ էության, չհակադրվեց իշխանություններին։

-Ո՛չ։

-Բայց նա պատրաստակամություն հայտնեց այս հարցում աջակցել իշխանություններին։

-Դրական քայլերում միայն։ Բայց եթե հիշում եք նա ընդգծեց, թե որոնք են բացասականները։

-Ըստ Ձեզ, որո՞նք են իշխանությունների ձեռնարկած դրական քայլերը։

-Կա ցանկություն հայ-թուրքական հարաբերություններում որոշակի հստակեցում մտցնել։ Բայց դա դեռ չի նշանակում, որ արվող քայլերը պետք է լինեն Ղարաբաղի հանձնման, ցեղասպանության մոռացման հաշվին։ Մենք դա, բառիս բուն իմաստով, համարում ենք ուրացում։ Եթե այսօր պատմաբանների հանձնախումբ ստեղծելու խնդիր է դրվում, ապա դա ուղիղ նշանակում է, որ ընդհանրապես կասկածի տակ է առնվում ցեղասպանության գաղափարը։

-Կրկին ուզում եմ անդրադառնալ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթին՝ այս անգամ Ղարաբաղի մասով։ Նա նշել էր, որ հայ-թուրքական ներկայիս բանակցային գործընթացը կարող է նպաստել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմանը և դա համարել էր դրական տարր։

-...Ես այդպես չեմ կարծում։ Երբ նշվեց, որ Ղարաբաղի հարցը «ճանապարհային քարտեզ»կոչված համաձայնության մեջ ներառված չի՝ դա իրականում այդպես չէ։ Երբ ասվում է, որ զուգահեռ պետք է գնա նաև Ղարաբաղի հարցի լուծումը՝ դա ուղիղ նշանակում է, որ Հայաստանը գնում է միակողմանի զիջումների։ Ես այսպես եմ հասկացել Լևոն Տեր-Պետրոսյանին։

-Այդ դեպքում ես կրկին մեջբերեմ առաջին նախագահի ելույթից մեկ հատված, որում նա, մեծ հաշվով չի հակադրվում իշխանություններին։

-Խնդրեմ։

-«Այս ամենով հանդերձ, թեկուզ նման տխուր արդյունքով ավարտված հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման ներկա գործընթացը բոլորովին զուրկ չէ դրական տարրերից։ Մի կողմից՝ Թուրքիայի բնական շահագրգռվածությունը հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հարցում, իսկ մյուս կողմից՝ այդ կարգավորման պայմանավորումը հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում ակնկալվող տեղաշարժով, որոշ հող է ստեղծում Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացի խթանման համար»։   Այս խոսքերից, ըստ Ձեզ, չի ստացվում, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը դեմ չէ, որ Ղարաբաղի հարցը ներառվի հայ-թուրքական բանակցային գործընթացում։

-...Նայած թե ի՞նչ կոնտեքստով է ներառվում։ Խնդիրը կարելի էր այնպես ձևակերպել, որ ամեն դեպքում Հայաստանի շահերը չոտնահարվեին։ Տվյալ դեպքում, նկատի ունեմ այսօր իրականացվող քայլերը, կարծում եմ, որ դրանք ոտնահարվելու են։ Իսկ դրան Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չի կարող կողմ լինել։

-Ձեզ ինչ որ բան ապացուցելու  ոչ մի խնդիր չունեմ։ Պարզապես ուզում եմ նշել, որ քննադատելով իշխանություններին՝ մեծ հաշվով, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը դրական հեռանկարներ տեսնում է հայ-թուրքական հարաբերություններում և որ այդտեղ կարող է ներառվել Արցախի հարցը։ Նա նույնիսկ հույս հայտնեց, որ Օբաման կաջակցի։  Դուք նշեցիք, որ Ձեզ համար թիվ մեկ խնդիրը ազգային անվտանգությունն է։ Դուք դրական եք գնահատում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի մոտեցումները, սակայն ազգային անվտանգության հարցում լուրջ վտանգներ եք տեսնում, որոնք իր հերթին դրական է գնահատում առաջին նախագահը։ Ո՞րն է տրամաբանությունը։

-Երևի մենք տարբեր կերպ ենք ընկալում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթը։ Ես առիթ եմ ունեցել այս հարցը քննարկել  Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ և այլ կերպ եմ ընկալում այդ խնդիրը։

-Սակայն Ձեզ ներկայացված ելույթի այդ հատվածը ենթատեքստ չունի, այն տարբեր կերպ ընկալել հնարավոր չէ։

-...Ամեն դեպքում ես այնպես չեմ հասկացել նրա ելույթը, ինչպես որ Դուք եք ներկայացնում։

-Ես չեմ ներկայացնում, պարզապես մեջբերում եմ։ Լավ, եթե պարզվի որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դիրքորոշումը իսկապես Ղարաբաղի հարցը հայ-թուրքական բանակցություններում ներառելն է՝ որպես ավանդական կուսակցություն ի՞նչ դիրքորոշում կունենաք։

-Մեր կուսակցությունը միանշանակ դեմ է լինելու դրան։ Մենք գտնում ենք, որ այս տրամաբանությամբ վտանգվում է Լեռնային Ղարաբաղի հարցը։ Սակայն կրկնեմ, որ մեր կարծիքով սահմանի բացումը շատ արագ լուծում չի ստանա և մենք ամեն կերպ պետք է փորձենք միջամտել, որպեսզի այդ բանակցություններում ԼՂ խնդրի լուծումը չլինի ի վնաս հայկական կողմի։

-Փաստորեն Դուք դե՞մ եք Լևոն Տեր-Պետրոսյանի այն դիտարկմանը, որ հայ-թուրքական սահմանի բացման հարցը, դրա հետ շաղկապված ԼՂ հակամարտության կարգավորումը, շուտափույթ պետք է լուծվի։

-Այո՛, դրան մենք դեմ ենք։ Համոզված եմ, որ շուտափույթ լուծումը լինելու է  ի վնաս մեզ։

-Երեկվա իր ելույթում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չպահանջեց Սերժ Սարգսյանի հրաժարականը։ Կարելի՞  է ենթադրել, որ այս հարցում փոխվել է ՀԱԿ-ի դիրքորոշումը։

-Իհարկե ո՛չ։ Ամեն օր չի կարելի դրա մասին բարձրաձայնել։ Բոլորը գիտեն, որ մեզ համար  Սերժ Սարգսյանի հրաժարականը գերխնդիր է, և առաջին ողջամիտ քայլը, որ կաներ Սերժ Սարգսյանը դա կլիներ հրաժարականը, որով նա հնարավորություն կտար այսօրվա հարցերին այլ մոտեցումներ ցույց տալ։ Կարծում եմ, որ այսօր նա պարտադրված քայլեր է անում և ստեղծված իրավիճակի միակ լուծումը՝ նրա հրաժարականն է։

-Հայ-թուրքական հարաբերություններում, ո՞րն է  Սերժ Սարգսյանի և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դիրքորոշումների տարբերությունը։

-Չեմ կարծում, որ նրանք նույն դիրքորոշումն ունեն։ Եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կողմ է հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատմանը՝ դա դեռ չի նշանակում, որ նա լուծումները նույն կերպ է տեսնում։

-Այդ դեպքում ո՞րն է նրանց դիրքորոշումների տարբերությունը։

-...Ես չեմ ցանկանում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի փոխարեն խոսել..Համենայն դեպս նա կփորձեր այլ մոտեցումներով առաջնորդվել։ Եվ այդ դեպքում Հայաստանը շատ ավելի արժանապատիվ վիճակում կլիներ։

-Մտահոգություն չունե՞ք, որ Ձեր այս հայացքներում կարող եք խաբված լինել։

-Հավատացե՛ք, ես չեմ կասկածում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ողջամտությանն ու քաղաքական հոտառությանը։ Բացարձակապես չեմ կասկածում և լիովին վստահում եմ։

- Կարո՞ղ եք նշել,  հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի և Սերժ Սարգսյանի դիրքորոշումների հիմնական, ասենք, 3 տարբերությունները։

-Կարծում եմ, որ այս հարցում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կոնկրետ առաջարկներ չի արել։ Նա ընդամենը վերլուծեց ստեղծված իրավիճակը, նա գնահատականներ տվեց և այն որ նա ասեց, թե Սերժ Սարգսյանի գործողությունները ուղղակի դավաճանական են՝ արդեն շատ բանի մասին է խոսում։

Զրույցը վարեց  Վախթանգ Մարգարյանը