Հարցազրույց «Ագուլիս» թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, Հայ ազգային կոնգրեսի համակիր Երվանդ Մանարյանի հետ

–Ըստ Ձեզ՝ արդարացվա՞ծ էր շուրջօրյա նստացույցեր սկսելու Լևոն Տեր–Պետրոսյանի որոշումը։

–Արդարացված–չարդարացվածի խնդիր չկա։ Ես միշտ եղել եմ հրապարակում, մարդկանց քանակը մեկ–մեկ պակասում էր, մեկ–մեկ բավական շատանում էր։ Համենայնդեպս, որևէ ուրիշ կազմակերպություն իր ամենալավ հանրահավաքի դեպքում այդքան մարդ չէր կարող հավաքել։ Բավականին մարդ կար, իսկ եթե գալիս էին, ուրեմն պետք ունեին գալու։

–Բայց այդ շուրջօրյա նստացույցերով ինչ–որ հարց լուծվե՞ց։ Ի վերջո, արդյունքն է կարևոր, ոչ թե ընթացքը։

–Ամենամեծ արդյունքն այն է, որ ժողովուրդը սովորում է՝ ինքը քաղաքացիական պարտականություններ ունի կատարելու, որ ինքը ենթակա չէ, որին կարող են հրել այս կողմ, այն կողմ, այլ իր հարցերը լուծելու իրավունք ունի։ Հարցը լուծվում է, թե չի լուծվում՝ արդեն հետագայի հարց է։ Բայց որ ինքը գիտակցում է, որ իրավունք ունի իր հարցերը լուծելու, արդեն շատ մեծ բան է։

–Բայց այդ գիտակցումն էլ ոչինչ չի փոխում։ Շուրջօրյա նստացույցերը հրավիրել էին արտահերթ նախագահական և խորհրդարանական ընտրությունների համար։ Չհասա՛ն այդ նպատակին։

–Չհասան։ Բայց հասան այն գիտակցությանը, որ կարելի է այդ տեսակ բան անելու համար գնալ հրապարակ։ Մենք դադարել էինք տարրական քաղաքացիական գիտակցություն ունենալուց։ Հազիվ մի երկու տարի մի քիչ պարզություն մտավ մեր գիտակցության մեջ, որ Սովետն ամենաճշգրիտ ձևը չէ, որ այն կարելի է փոխել։ Հետո նորից տակեվազ բերեցին Սովետը մեզ հրամցրեցին՝ դո՛ւք քաղաքացի եք, մենք՝ իշխանություն, մենք ինչ որ ասում ենք, ձեզ համար ենք ասում, ինչ որ ասում ենք, այնպե՛ս արեք։ Սա ձև չէ, այսպես չի կարելի ապրել։

–Եթե շուրջօրյա նստացույցերն այդքան դրական նշանակություն ունեին, ինչո՞ւ դրանք դադարեցվեցին։

–Դա իրենց գործն է. ես չգիտեմ, ես ՀԱԿ–ի անդամ չեմ, ես ընդամենը համակիր եմ։

–Որպես համակիր՝ Դուք համաձա՞յն էիք այդ որոշման հետ։

–Այո՛։ Եթե գտնեմ, որ ճիշտ չէ, ես ինքս մենակ կգնամ այնտեղ կնստեմ։

–Ինչո՞վ է ճիշտ։

–Մեր գիտակցության մեջ սկսում է ձևավորվել, որ մենք կարող ենք դուրս գալ հրապարակ, կարող ենք դադարեցնել, կարող ենք շարունակել։ Դա յուրաքանչյուր քաղաքացու գործն է։ Եթե այդ քաղաքացիները հավաքվում են իրար հետ և դառնում մի քանի հազար հոգի, ուրեմն այդքան մարդ իր իրավունքը գիտակցում է։

–Դուք ի սկզբանե ՀԱԿ–ի համակիր եք եղել և գրեթե բոլոր հանրահավաքներին եղել եք։ Չե՞ք զգում, որ գնալով ՀԱԿ հանրահավաքների մասնակիցների քանակը պակասում է։

–Պակասում է, իհարկե պակասում է, և դրա պատասխանը շատ ճիշտ տվեց հարգելի պարոն վարչապետը, որին, իմիջիայլոց, ես հարգում եմ։ Արտագաղթը խրախուսվում է, որովհետև կմնան, հեղափոխություն կանեն։

–Իսկ գուցե ուղղակի մարդիկ հիասթափվո՞ւմ են ՀԱԿ–ի որդեգրած գծից, այդ պատճառով չեն գնում հանրահավաքի։

–Իհա՛րկե, չեն գալիս հանրահավաքի, որովհետև նախ մի մասին չե՛ն թողնում, որ գան։ Շրջաններից ոտքով են գալիս։

–Դե միշտ էլ ասել են, որ չեն թողնում։

–Միշտ էլ չեն թողել, ուրեմն դա, փաստորեն, եղել է երևանյա՛ն հանրահավաք։ Իսկ երևանցիներն արդեն հոգեպես ձևազեղծվել են, արդեն դադարել են քաղաքացի լինելուց։ Ես նույնիսկ մտածում եմ, որ Խորհրդային իշխանության ժամանակ քաղաքացիության տոկոսն ավելի բարձր էր մեզանից շատերի մոտ, քան հիմա։ Այժմ մենք պարզապես դարձել ենք ժամանակից օգտվող, ամեն մեկս մի բան փախցնող, ամեն մեկս մի կողմի վրա մեր շահը տեսնող իսկական հասարակական կենդանի, քաղաքացի լինելուց դադարել ենք։

–Բայց քիչ առաջ ասում էիք, որ մարդկանց գիտակցությունը փոխվել է։

–Փոխվո՛ւմ է, չի՛ փոխվել։ Ընթացքի մեջ է։

–Իսկ նորմա՞լ, սիրո՞ւն երույթ է, որ ՀՀ առաջին նախագահն ի լուր աշխարհի դիմեց ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանին զուգարանները բացելու խնդրանքով։

–Գուցեև սիրուն չէ, բայց մեր մայրաքաղաքի 20–րդ դարի առաջին տասնամյակից մենք զուգարանի հարց ենք բարձրացնում։ Այն աստիճան, որ արդեն մամուլն սկսել էր գրել, որ մեր զբոսաշրջությունը տուժում է դրանից, զուգարա՛ն ունեցեք, ամո՛թ է։ Իսկ մենք այդ հարցը չենք լուծում։ Ընդհակառակը՝ դա դարձնում ենք զենք մեր քաղաքացու դեմ պայքարելու համար՝ զուգարանը կփակե՛մ, որ տակդ անես, չկարողանաս գնալ հանրահավաքի։ Դա գետի՛նը մտնելու բան է, և դա կարող է անել միայն այն տեսակ մարդը, որը հեռուստատեսությամբ ժողովրդի հետ խոսելուց մատն է թափ տալիս։

Հարցազրույցը վարեց Արեգնազ Մանուկյանը