Հարցազրույց ազգագրագետ Հրանուշ Խառատյանի հետ

 -Ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման բանակցային ներկայիս գործընթացը։

-Չեմ կարող ասել, թե արդյո՞ք ճիշտ են ընթանում բանկցությունները, քանի որ չգիտեմ, թե նրանց մեկնարկը ինչից է սկսվել։ Երբ Թուրքիան սկսեց հադես գալ Կովկասում հակամարտությունները կարգավորողի առաքելությամբ՝ այդ պահից մենք Թուրքիայի հետ մեր հարաբերությունները  վերանայելու խնդիր ունեինք։ Անկեղծ ասած՝ ես չեմ տեսնում այդ վերանայման ընթացքը։ Չեմ ուզում անդրադառնալ «ֆուտբոլային դիվանագիտությանը», բայց ատոմակայանի կառուցմանը Թուրքիայի մասնակցության վերաբերյալ դրական գնահատականները, կամ Թուրքիայի մասնակցությունը Հարավային Կովկասի հեռանկարների լուծմանը, որտեղ մեր իշխանությունը որոշակի դրական դիրքորոշում ունեցավ, գուցե ենթադրում է քաղաքական ծրագիր, սակայն այն մեր հասարակությանը հայտնի չէ։ Մինչդեռ Թուրքիան ասում է, որ քանի դեռ Ադրբեջանին չեն վերադարձվել տարածքները՝ նա չի տեսնում տարածաշրջանում խաղաղության կայացումը։ Այս առումով ինձ մոտ առաջացել են որոշ տագնապներ։ Մենք տեղեկատվության պակաս ունենք, սակայն եթե իրականում կատարվում է այն ինչն այսօր հայտնի է հանրությանը, ապա կարծում եմ, որ մենք վերպահումների խնդիր ունենք, ինչը ես այսօր չեմ տեսնում իշխանությունների գործողություններում։

-Իշխանությունը հայտարարում է, որ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հարցում առաջնորդվում է միայն ազգային շահերով։ Այս դիրքորոշումը որքանո՞վ է տեսանելի։

-Չեմ կարող ասել։ Անկեղծ ասած, ես չգիտեմ, թե իշխանության համար, ընդհանրապես,  ո՞րն է ազգային շահը։ Ազգային շահ ասվածը մեր հասարակության տարբեր շերտեր և քաղաքական ուժեր՝ տարբեր կերպ են մեկնաբանում։ Մեկը գտնում է, որ ազգայի շահը դա մեր երկրի ընդհանուր կենսամակարդակի բարձրացումն է, երկրորդը հայտարարում է, որ ազգային շահը մեր տարածքների լուրծման հարցն է։ Երկու տարի առաջ Գուրգեն Արսենյանի ղեկավարած կուսակցությունը հայտարարում էր, որ Ղարաբաղի հարցը ջհանդամ, ինչ ուզում է թող լինի, գլխավորը՝  Հայաստանի տնտեսական զարգացումն ապահովելն է։

-Փաստորեն, մենք չենք ամրագրել, թե ո՞րն է մեր ազգային շահը։

-Կարծում եմ, ոչ։ Թղթի վրա ունենք Ազգային անվտանգության ռազմավարական ծրագիր։ Եթե ընդունենք, որ այն արտահայտում է մեր ազգային շահը՝ կարող ենք ասել, որ ֆորմալ առումով այդ փաստաթուղթը կա։ Սակայն մենք նույնիսկ Ղարաբաղի հարցում չենք շեշտում, թե ո՞րն է մեր ազգային շահը՝ պետք է վերադարձնե՞նք ազատագրված տարածքները, դրանց մի մասը՞ պետք է վերադարձվի, թե՞  ընդհանրապես ոչ մի զիջումների չպետք է գնանք և այլ։ Իմ խորին համոզմամբ՝ Հայաստանի թիվ մեկ ազգային շահը իր սահմանադրության կիրառումն է, որը ես չեմ տեսնում։ Այսինքն մենք չունենք հստակ ձևակերպված ազգային շահ ո՛չ այս պարագայում, ո՛չ հեռանկարների առումով։ Ազգային շահ, որը գիտակցում է Հայաստանի շարքային քաղաքացին, որով նա առաջնորդվում է՝ ես չեմ տեսնում։

-Տեսակետ կա, որ հայ-թուրքական ներկայիս բանակցային գործընթացում Հայաստանը նահանջում է իր սկզզբունքներից։ Այս դիտարկումը որքանո՞վ է Ձեզ համար հիմնավորված։

-Հայաստանը իր սկզբունքները բացահայտ չէր էլ հայտարարել։ Եվ չենք կարող ասել, թե ի՞նչ սկզբունքներից ենք նահանջել։ Կոնկրետ ես բարձրաձայն ասված սկզբունքներ չգիտեմ։ Իշխանությունը երբևէ չի հայտարարել, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում մենք ունենք այս կամ այն սկզբունքները։ Եվ դրանից օգտվում է Թուրքիան՝ մեր առջև դնելով հստակ նախապայմաններ։

-Անդրադառնանք քաղաքապետի ընտրություններին։ Ի՞նչ ակնկալիքներ ունենք դրանցից։

-Քաղաքական գործընթացների որակական փոփոխությունների առումով որևէ ակնկալիք չունեմ։ Իսկ ընդհանուր առմամբ ակնկալիքս այն է, որ տվյալ դեպքում մրցակցող կողմերը ոչ թե անորոշ ձևակերպված իշխանություն և ընդդիմություն են, այլ շատ հստակ ձևակերպված քաղաքական հակառակորդներ։ Կարծում եմ, որ այս ընտրությունների ընթացքում մի փոքր կզուլալվի ընդդիմության մոտեցումները։ Այսինքն նախընտրական ծրագիրը ցույց կտա ընդդիմության հստակ սխեմատիկ պլան՝  դուրս գալով տեսական հայտարարությունների հարթությունից։

-Ի՞նչ եք կարծում ընդդիմության հաղթանակի դեպքում, իշխանությունը կհամակերպվի այդ փաստի հետ։

-Կարծում եմ, որ իշխանությունները ամեն-ինչ կանեն հաղթելու համար։ Երևանը մեր քաղաքական, հասարակական համակարգի կարևորագույն օղակն է, որը իշխանությունները ոչ մի պարագայում չեն ցանակա զիջել։ Եթե Երևանի կառավարումը իշխանությունը չունենա, ապա նա շատ խոցելի կլինի։

-Այդ դեպքում ի՞նչ զարգացումներ են հնարավոր ընդդիմության հաղթանակի դեպքում։

-Շատ դեպքերում ունենալով Լևոն Տեր-Պետրոսյանի և նրա իշխանության վերաբերյալ բացասական կարծիք՝  այնուհանդերձ, կարծում եմ, որ եթե ընդդիմությունը հաղթի, ապա դրանից հասարակությունը կշահի։ Թեկուզ միայն այն պատճառով, որ դա կլինի հակակշիռ իշխանության ոչ միշտ կշռադատված և ոչ միշտ ժողովրդավարամետ քայլերին։

Զրուցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը