Գաղտնիք չէ, որ հարկային հավաքագրումներին վերաբերող ցուցանիշները մամուլի էջերում հաճախ են դառնում քննարկման առարկա: Նման ակտիվությունը վկայում է ՀՀ Պետեկամուտների կոմիտեի կողմից իրականացվող աշխատանքների և ընթացող բարեփոխումների հանդեպ ուշադրության մասին, ինչը ոգևորիչ է: Ցավոք, մամուլի էջերում նաև հաճախ կարելի է հանդիպել թվերի տրամաբանությունը չհասկանալու հետևանքով կամ ուղղակի գիտակցված խեղաթյուրումների, ուղղակի սուտ, բայցև բարձրագորգոռ վերնագրերի կամ ապատեղեկատվության: Ընդամենը վերջերս էր, երբ Պետեկամուտների կոմիտեն հերթական ծրագրային ժամանակա­հատվածն ավարտեց ծրագրային ցուցանիշների գերակատարումով, բայց տեղեկատ­վության առանձին միջոցներ «լուսաբանեցին» թերհավագրումների վերաբերյալ սեփա­կան հայտնագործությունները:

Վերջին նման լրագրողական վերլուծությունը ընդդիմադիր թերթերից մեկում տպագրված հոդվածն էր 2011թ. առաջին կիսամյակում նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ մի քանի խոշոր ընկերությունների վճարած հարկերի նվազման մասին: Եվ կրկին մշտական սխալը` թվերի պարզ համադ­րություն- մակերեսային դիտարկում- խորը գնացող բոցաշունչ քաղաքական եզրակա­ցություններ: Այսպես, առանց ընդհանուր մուտքերի կառուցվածքի վերլու­ծության, այդ կառուցվածքում խոշոր բիզնեսի տեսակարար կշռի և դրա ուղղակի աճին անդրադառնալու, երբ առաջին խոշոր 1000 ձեռնարկությունները ապահովում են ընդհանուր հարկային մուտքերի 75%-ը, իսկ 60 %-ը` ապահովվում է միայն Խոշոր հարկ վճարողների հարկային տեսչությունում գրանցված 440 ձեռնարկությունների կողմից` փորձ է արվում մի քանի խոշոր տնտեսվարող սուբյեկտների միայն 6 ամսվա վճարումների դինամիկայի հիման վրա խոշոր բիզնեսի վճարումների նվազման միտում տեսնել:

Շտապում ենք հավաստել, որ հոդվածում բերված պարզ համադ­րումները ճիշտ են. այո´, այդ մի քանի ընկերությունների կողմից պետբյուջե վճարումների նվազում է արձանագրվել առաջին կիսամյակի տվյալներով նախորդ տարվա նույն ժա­մանա­կահատվածի համեմատ: Բայց մի քիչ ավելի անաչառ վերլուծողը կարող էր նկատել, ասենք, որ.

1. «Ջերմուկ Գրուպ» ՓԲԸ-ն նվազեցրել իր ապրանքաշրջանառությունը, հետևա­բար նաև պակաս հարկ է վճարել, քանի որ ի տարբերություն 2010-ի, 2011 թվա­կանին դադարեցրել էր «Pepsi Cola» ապրանքատեսակի ներմուծումը հանրա­պետություն: Փոխարենը հանրապետությունում հիմնադրվել է նոր ձեռնար­կություն` նոր հարկատու, որը շահագործման է հանձնել «Pepsi Cola» ապրան­քատեսակ արտադրող ժամանակակից գործարան` ստեղծելով նոր աշխա­տա­տեղեր և ձևավորելով լրացուցիչ հարկային բազա (թող որևէ մեկն ասի, որ վատ միտում կա այստեղ),
2. չի կարելի, չնշելով «ՍԱՍ Գրուպ» ՍՊԸ-ից գանձված ընդհանուր մուտքերի կառուցվածքում հարկային մուտքերի աճի մասին, ընդգծել մաքսային մուտ­քերի նվազման փաստը` առանց ճշտելու դրա հնարավոր պատճառը: Իսկ տար­բե­­րության պատ­­ճառը, ընդամենը նրանում է, որ նշված կազմակեր­պությունը 2010 թվա­կանին նոր մասնաճյուղ գործարկելու նպատակով հան­րապետություն է ներ­կրել 100.0 մլն դրամից ավել արժողությամբ հիմնական միջոցներ և տարբեր սար­քա­վորումներ, որոնց համար էլ ժամանակին կա­տարել է մաքսային վճարումները (թող որևէ մեկն ասի, որ վատ միտում կա այստեղ),
3. «Մուլտի Գազ» ՍՊԸ մուտքերի նվազումը պայմանավորված է իրացման շրջա­նառության նվազմամբ: Միևնույն ժամանակ, գազալցակայանների գործունե­ությամբ զբաղված հարկ վճարողների ֆիսկալ իրացման շրջանա­ռությունը ողջ հանրապետությունում 2011թ. առաջին կիսամյակում կազմել 17.5 մլրդ դրամ և նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմա­տությամբ աճել է 1.4 մլրդ դրամով կամ 8.7%-ով: Ավելի քան 270 գազալցա­կայաններից շուրջ 100-ի ֆիսկալ շրջանառությունները նվազել են մոտ 3.3 մլրդ. դրամով, իսկ շուրջ 160-ի մոտ` 4.8 մլրդ. դրամով ավելացել: Սա նշանակում է, որ նշված ոլորտում շարունակում է խորանալ մրցակցությունը: Նման մրցակ­ցության և գերիշխող դիրքերի խարխլման պայմաններում ծնվում են նոր կազմա­կերպություններ (2011թ.-ին նախորդ տարվա համեմատությամբ գազա­լցա­­կայանների թիվը ավելացել է շուրջ 10-ով) և տեղի է ունենում իրացման շրջանառությունների բնական վերաբաշխում (թող որևէ մեկն ասի, որ վատ միտում կա այստեղ),
4. իր շրջանառությունն ավելացնող (և ավել հարկեր վճարող) մրցունակ գազալցակայանները շուկայում սեգմենտ են վերցնում նաև վառելանյութ ներկրող և իրացնող կազմակեր­պություններից: Հետևաբար այս կազմակեր­պությունների բյուջետային վճարումների նվազման բանալին հենց նրանց իրացման շրջանառությունների նվազումն է (թող որևէ մեկն ասի, որ վատ միտում կա այստեղ),
5. չի կարելի համեմատել «Կոտայք» գարեջրի գործարանի երկու ժամանա­կահատվածների մուտքեր, որոնցից մեկում (2011 թ-ի մայիս-հունիս), կապված սեփականատերերի և կառուցվածքային  փոփոխության հետ, գործա­րանն աշխատել է ոչ լրիվ կարողություններով (միայն թե չասեք` տեղյակ չէիք դրա մասին): Արդյունքում իրացված գարեջրի ծավալը պակասել  մոտ 44.0 %-ով, որի հետևանքով էլ մոտ 21.4 %-ով պակասել են հարկային վճարումները:
6. «Ալեքս Գրիգ» ՍՊԸ ընդհանուր մուտքերի նվազումը ևս դետեկտիվ ֆիլմերի սյուժեներից չէ: ՊԵԿ որդեգրած և տնտեսվարող սուբյեկտների կողմից բազմիցս ողջունված քաղաքականության համատեքստում այս կազմակեր­պության պարտավորությունների մի մասը մարվել է ձևավորված նախկին գերավճարի հաշվին (թող որևէ մեկն ասի, որ վատ միտում կա այստեղ): Բացի դրանից, բավական հեշտ է նաև ստուգել, որ 2011թ. ներկրումների ընդհանուր ծավալում մաքսատուրքով չհարկվող ապրանքատեսակների տեսակարար կշիռն է ավելացել:
7. «Ապեյրոն» ՍՊԸ մուտքերի նվազման դինամիկան էլ պայմանավորված է տվյալ բիզնեսի կազմակերպման առանձնահատկություններով և կառուցվածքային փոփոխություններով: Նվազել է ոչ թե տնտեսվարող սուբյեկտի հարկելիու­թյունը, այլ պակասել կոնկրետ նրա կողմից որոշ ապրանքանիշերի ներկրման ծավալը, որն առանձնացվել ու ներմուծվել է (հետևաբար և հարկվել) այլ կազմակերպության կողմից` կապված արտադրող գործարան­ների պահանջ­ներից և մրցակցությունից (թող որևէ մեկն ասի, որ վատ միտում կա այստեղ):

Այս ամենն իհարկե կպնդեր միայն անաչառ վերլուծողը: Մեր կողմից միայն ավելացնեմ, որ մենք շարունակելու ենք մեր թափանցիկ աշխատաոճը, մշտապես պարբերաբար հրապարակելու ենք առավելագույն տեղեկատվություն վճարված հարկերի ու դրանց կառուցվածի մասին` ակնկալելով պրոֆեսիոնալ և ոչ ուղղորդված լուսաբանում:

ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի բաժին