34 տարի առաջ պետության վերածննդի հիմքում միացումն էր. Պարզ գաղափար էր, որը ենթադրում էր միասնական ջանք, նպատակներ, դժվարություններ, ապրումներ և այլն։

Այսօրվա Հայաստանի փլուզման հիմքում բաժանումն էր։ Դարձյալ՝ պարզ մի գաղափար, որը ենթադրում է հասարակության տրոհում՝ մինչև ընտանիք։

15-20 տարի համառորեն աշխատում էին հայաստանցի-ղարաբաղցի բաժանման վրա։ Հասան որոշակի հաջողության, բայց փլուզման համար պետք էր բացարձակ հաջողություն։ Դա բավարար չէր։

2018-ին հրեշավոր աշխատասենյակներում գտնվեց լավ ձևակերպումը՝ նախկիններ և հեղափոխականներ, իսկ դերասանը պոդիումից շրջանառության դրեց դրա քաղաքագիտական բանաձևը՝ սևեր-սպիտակներ։ Ու թափանիվը սկսեց աշխատել։ Պառակտումը ստացավ աշխարհագրական, արժեհամակարգային, կրթական երանգներ։ Հասավ աշխարհի բոլոր երկրները և մտավ ընտանիքներ։ Ընդամենը 27-28 տարվա անկախ պետության մեջ հինը ու նորը ո՞րն էր։ Սա այնքան սուտ և արհեստական գաղափար էր, որ փայլուն աշխատեց։ Ակնհայտ է, որ դա դերասանի միտքը չէր, բայց պարտության գնացքը այդ հայտարարության օրից ճանապարհ ընկավ։

Գալիք բաժանումները

Այսօր սև ու սպիտակն արդեն մարել է։ Իներցիայով ինչ-որ բան դեռ կա, բայց նոր փուլի, նոր աղետների համար այն չի աշխատելու։ Հիմա նոր բաժանման ձևակերպումներն են փնտրում, ապրոբացիա անում։

Նրանք, ովքեր բաժանել են ու գիտեն դրանից ստացվող օգուտի չափը, երբեք կանգ չեն առնելու։ Գտնելու են նոր ձևակերպումներ՝ Հայաստանի նոր պարտությունների համար։

Լինելու է մի քանի գաղափարի ալիքաձև կիրառում։ Խնդրի էությունն արդեն փոխվել է, և բաժանումների տարբերակները գալու են՝ լուծելու խնդիրներ՝ կոնկրետ ժամանակահատվածի համար, հետո իրենց տեղը զիջելու են հաջորդին։

Տարբերակ 1. Խաղաղության և պատերազմի կողմնակիցներ

Հրեշավոր աշխատասենյակներից, ամենայն հավանականությամբ, այս թեզն առաջիկայում կդրվի շրջանառության. դրա փորձարկումները արդեն կան։ Ովքեր դեմ են անարժանապատիվ թրքացմանը, անզուսպ զիջումերին և չհաշվարկված ծրագրերին, որակվելու են որպես պատերազմի կողմնակիցներ, իսկ հակառակ կողմը՝ խաղաղասերներ։ Սա բացարձակ սուտ և արհեստական բաժանում է, և նաև այդ պատճառով է վտանգավոր։ Ո´չ ոք չի ուզում պատերազմ, և ոչ մի բանական մարդ Հայաստանը չի տանի պատերազմի։ Խնդիրը արժանապատիվ հարաբերությունների և «ծնկաչոք պացիֆիստների» միջև է։ Բայց վստահաբար գտնվելու է մի «նոր դերասան», որն ազդարարելու է նոր հրեշավոր բաժանման մասին։

Տարբերակ 2. Արևմտամետներ- ռուսամետներ

Հայաստանը անապատացնելու և ֆիզիկական գոյությունը իրապես վտանգելու ամենահարմար գաղափարը սա է։ Հայտնի սխեմաներով և պետական աջակցությամբ հակառուսականության խրախուսման համակարգի ստեղծման աշխատանքները թափով ընթացքի մեջ են։ Մի օր, մի ամենավտանգավոր պահի, լինելու է դրա շնորհանդեսը և թափանիվը սկսվելու է։ Եվ հարյուր հազարներով, ուղեղները անջատած (ինչպես 2018-2020 -ին, իսկ հիմա՝ մղկտալով) ուտելու են այս խայծը։ Ու հարյուր հազարներով հարց չեն տալու. եթե քո սահմանը պահում է և քո ժողովրդի անվտանգությունն ապահովում է ռուս զինվորը, իսկ հակառակորդը չի թաքցնում, որ սպասում է քեզ ոչնչացնելու հարմար պահին, ի՞նչ հակառուսականության մասին կարող է խոսք լինել։ Ընդհանրապես ի՞նչ «մետություն», երբ խնդիրը քո ֆիզիկական գոյությունն է ու պետության գոյությունը։

Տնային տնտեսուհիներից մինչև ԱԺ ամբիոն սողալու է հակառուսականությունը, որի վերջը կարող է լինել Հայաստանը ДНР-ЛНР վերածելը։

Տարբերակ 3. Հայաստանցի-արցախցի

Այս հին ու չարագույժ բաժանումը դարակում դրած է։ Պարբերաբար որևէ անուղեղի տալիս են թարմացման, բայց սրա իրական ժամանակը դեռ չի եկել։ Սա շատ լավ աշխատելու է ռուսամետ-արևմտամետի հետ փաթեթում։ Երեկ էլ մեկը խայծ գցեց. ինքը դա անում էր «կոռմի» դիմաց, պատվիրատուն՝ փորձարկման համար։ Ստուգում էին ռեակցիաները, աջակցության մշտարթուն թիմերի մարզավիճակը, հակազդեցության չափը և ձևերը։

Այս գաղափարը դրվելու է շրջանառության, երբ գա անդառնալի զիջումների փուլը։ Նրանք լինելու են քիչ, բայց ագրեսիվ ու առանց կարմիր գծերի։ Նացիստական քարոզչամեքենայի փորձարկված ավանդույթներով։

Ինչպես կանխել աղետը

2018-ին սև ու սպիտակը շոկային էր, ու մենք պատրաստ չէինք դրան։ Այսօր շատ բան է փոխվել, և գրագետ աշխատելու դեպքում հնարավոր է խափանել հրեշավոր սցենարները։ Կա հասարակության մի լուրջ հատված՝ մի քանի հարյուր հազար մարդ, որ ամեն ինչ շատ լավ հասկանում է, ու համբերության բաժակը լցված է։ Բայց կա նաև համակարգման մեծ խնդիր, հասարակության հետ, մարդկանց հետ խոսելու ճիշտ ձևակերպումներ են պետք, ճիշտ աշխատել է պետք։ Եվ այս հարցում վճռորոշ դերակատարում ունեն հանրային դեմքերը։ Իմ խնդրանքն է նրանց՝ լինել ավելի զգոն, մտածել միասնական աշխատանքի մասին. բեռը նրանց վրա է, մեզ վրա է լինելու։ Ռեսուրս կա -չկա, ով ինչ ներդրում կունենա իր կողմից. բոլոր նման հարցերն ի վերջո լուծվող են, եթե ստեղծվի միասնական աշխատանքի մթնոլորտ և տրամաբանություն։ Այսօրվա քաղաքական ձևաչափերից լուրջ ակնկալիք չկա, նրանք այդ խնդիրը չեն կարողանալու լուծել։ Որպեսզի հանրային տրամադրությունները վերաճեն արդյունքի և պատնեշ դառնան վտանգների դեմ, պետք է այդ ուղղությամբ համակարգված աշխատել։ Հակառակ կողմը, ինչպես տեսնում եք, շատ համակարգված է մոտենում իր առջև դրված խնդրին։

«Այլընտրանքային նախագծեր խմբի» փորձագետ Վահե Հովհաննիսյան