Նոյնիսկ 2008 թւականի Յուլիսի 15–ին «Կասպիան» օդանաւային ընկերութեան կողմից «չիրականացած» Թեհրան–Երեւան տխուր չւերթից առաջ էլ,  Իրանի եւ Հայաստանի քաղաքացիները, դժգոհ էին այն բանից, թէ ինչո՞ւ չկայ փոխարինող մի այլ ընկերութիւն, աւելի որակեալ օղղաթիռներով ու սպասարկութիւններով, որով ուղեւորը ընտրելու առիթ կունենար։

Տխուր պատահարից յետոյ, որին զոհ գնացին 165 ուղեւորներ ու անձնակազմ, սգւոր աղէտահարներին գուցէ մխիթարէր այն պարագան, որ 7908 համարով չւերթ իրականացնող՝ «Տոպոլով Տու-154» տեսակի ուղղաթիռի փոխարէն իրենք կամ ուղեւորները ընտրութեան հնարաւորութիւն ունենային։ Թէեւ տարիներ էր որ այս տեսակի ուղղաթիռը արդէն մի քանի տխուր պատահարների հեղինակ էր եղել։

Գուցէ այդ աղէտը պատահէր ցանկացած ուրիշ որեւէ ընկերութեան կամ ուրիշ տեսակի ուղղաթիռի միջոցով, սակայն մտահոգութիւնը մնում էր նոյնը՝ ինչու չկա՞ր փոխարինող ընկերութիւն։

Ըանդհանրապէս փոխարինող կամ մրցակից չունեցող  ընկերութիւնները սանձարձակ ռիսկերի են դիմում, որի հետեւանքով նւազագոյնը՝ ուղեւորը դժգոհ է մնում յանձնառութիւնների խոստումնադրժութիւնների պատճառով, եթէ չխօսենք աղէտալի դէպքերից։

Նկատի ունենալով Իրան – Հայաստան դրացի երկրների ժողովուրդների մօտ գոյութիւն ունեցած առեւտրական ու մշակութային կապերը, ինչպէս նաեւ զբօսաշրջիկների ցանկութիւնը երկու երկրներ այցելելու հարցով, երկար ժամանակ է, որ օդային փոխադրութիւններից բացի իրականացւում են նաեւ  ցամաքային ուղեւորութիւններ, որոնք ժամանակին իրագործում էին մի քանի ընկերութիւններ։ Վստահելի տւեալների համաձայն միջին հաշւով օրական 100 ուղեւորներ են փոխադրւում Թեհրան– Երեւան եւ հակադարձ ուղղութիւններով։ Երբեմն այդ թիւն հասնում է օրական 1000 ուղեւորների, որը յատուկ ուշադրութիւն ու յանձնառութիւն է թելադրում ուղեւորափոխադրող ընկերութիւններին։

Սակայն վերջին տարիների ընթացքում այս ուղղութիւններով ուղեւորափոխադրումները իրականացւում է միայն մէկ ընկերութեան միջոցով, որը փոխարինող կամ մրցակից ընկերութիւն չունենալու պատճառով չարաշահում է կացութիւնը եւ ինքնագլուխ եւ անտրամաբանօրէն աւելացնում է գները, եւ ամէն օր նւազեցնում է իր յանձնառութիւնների որակը։

Թեհրան – Երեւան ցամաքային ուղեւորները, որոնց մէջ են նաեւ Մուսուլման հայրենակիցներ, մենաշնորհման ու «Դիդար Սէյր Գիթի» եւ Հայաստանի «Վասպուրական» ընկերութիւնների տնօրինութիւնների սանձարձակ կամայակատարումների դէմ մի բողոքագիր են կազմել ու յանձնել են պատկան կենտրոններին ու Իրանի Իսլ. Հանրապետութեան մօտ Հայաստանի Հանրապետութեան լիազօր եւ արտակարգ դեսպան Գրիգոր Առաքելեանին, պատշաճ տնօրինում կատարելու համար։

Այսու հրատարակում ենք յղւած բողոքագիրը.–

Իրանի Իսլ. Հանրապետութեան մօտ

Հայաստանի Հանրապետութեան արտակարգ եւ լիազօր դեսպան

Պրն. Գրիգոր Առաքելեան

Ներքոյ ստորագրողներս, Իրանի Իսլամական եւ Հայաստանի Հանրապետութիւնների քաղաքացիներս, հարկ եղած տնօրինում եւ միջամտութիւն կատարելու խնդրանքով դիմում ենք Ձեզ, մեր՝ Հայաստան–Թեհրան–Հայաստան ուղեւորափոխադրութեան միակ ընկերութեան կողմից յաճախակի դժւարութիւններ առաջանաելու հարցով։

Տեղեակ էք, որ Թեհրանում միակ ընկերութիւնը, որ արտօնութիւն ունի այս ուղղութեամբ աշխատելու՝ «Դիդար Սէյր Գիթի» ընկերութիւնը, մենաշնորհւած եւ անմրցակից լինելու պատճառով բազում դժւարութիւններ է ստեղծում այն ճամբորդների համար, որոնք նպատակ ունեն իրենց ուղեւորութիւնը իրականացնել Թեհրանի «Սասուն» քաղաքամասում գտնւող  Պրն. Վրէժ Պօղոսեանի պատասխանատւութեամբ աշխատող նոյն ընկերութեան գրասենեակի միջոցով։

Յիշեալ ընկերութեան (կենտրոնական)  պատասխանատուները միակը լինելու հանգամանքը չարաշահելով չափազանց վարկաբեկիչ ու վիրաւորական մօտեցում են ցուցաբերում ուղեւորների հետ, եւ առանց օրինական արտօնութեամբ, ցանկացած պահին յաւելում է նշանակում ուղեւորութեան գների վրայ, եւ միաժամանակ՝ աւելի է վատացնում իր յանձն առած սպասարկութիւններն ու ծառայութիւնները՝ ուղեւորների նկատմամբ։

Մինչեւ այսօր մեր՝ ուղեւորների կատարած  բողոքները ի՛ր (՝ «Դիդար Սէյր Գիթի»), եւ նրա Հայաստանեան գործակից՝ «Վասպուրական» կոչւող ընկերութեան դէմ ոչ մի կերպ չեն արդիւնաւորւել, որի հետեւանքով  Պրն. Վրէժ Պօղոսեանը մտադիր է դադարեցնել իր համագործակցութիւնները յիշեալ ընկերութեան հետ, որի հետեւանքով անել վիճակի են մատնւելու ուղեւորները։

Մեր տեղեկութիւնների համաձայն՝ այս երկու ընկերութիւնների կողմից կատարւող միջամտութիւնների հետեւանքով երկուստեք չի թոյլատրւում նոր ընկերութեան հիմնումը, որով առողջ մրցակցութեան հետեւանքով, զոյգ ընկերութիւնները ստիպւած են լինելու թէ՝ գների եւ թէ՝ լաւագոյն ծառայութիւններ մատուցելու համար մրցեն միմեանց հետ, որի հետեւանքով շահելու են երկու երկրների հպատակ ուղեւորները։

Անկախ այս կացութիւնից, ու նկատի ունենալով, որ ուղեւորների մէկ մասը մեր իրանցի Մուսուլման հայրենակիցներն են, այսպիսի վերաբերմունք անշուշտ վերագրւելու է Հայաստանի Հանրապետութեանը՝ անբաւարար ծառայութիւններ մատուցելու հարցում։

Անշուշտ վեհաշուք դեսպանը լաւատեղեակ է Իրան– Հայաստան յարաբերութիւնների կարեւորութեանը, որպէս միմեանց բարեկամ երկրներ, սակայն նման վերաբերմունք ու ցուցաբերած անուշադրութիւնն ու անտարբերութիւնը այս հարցի նկատմամբ, որի մէջ  նրբօրէն հարցականի տակ են տարւում երկրների յարաբերութիւնները՝ երկու երկրների քաղաքացիների փոխադարձ անվստահութեան մթնոլորտ առաջանալու պատճառով։

Նկատի առնելով այս բոլորը լիայոյս ենք, որ Հայաստանի Հանրապետութեան տրանսպորտի նախարարութիւնը մէկ կողմից եւ Իրանի Իսլամական Հանրապետութիւնը եւս միւս կողմից սատար կը հանդիսանան անմխիթար վիճակը բարելաւելու եւ կամ նոր ընկերութիւն հիմնելու ենթահողը պատրաստելու համար։ Անշուշտ մեր խնդրանքը աւելի շուտ Հայաստանի Հանրապետութեան դեսպանութիւնից է՝ բարելաւման նախաձեռնողը լինելու խնդրանքով։