Դատավոր Աննա Դանիբեկյանի թեթև ձեռքով ամիս ու կես «չնախատեսված պարապուրդից» հետո` Շուշիի ազատագրման օրը վերսկսվող «դարի դատավարության»` Մարտի 1-ի գործով Ռոբերտ Քոչարյանին և հաղթանակը կերտած ռազմական վերնախավի մյուս ներկայացուցիչների «վրայով կարված» քրեադատավարական գործընթացում հնարավոր զարգացումներին, ի պատասխան մեր հարցերի, անդրադառնում է երկրորդ նախագահի փաստաբանական խմբի անդամ, Փաստաբանների պալատի նախկին նախագահ Ռուբեն Սահակյանը

-Քոչարյանի և մյուսների գործով դատական նիստը մայիսի 8-ին նշանակելու փաստն ինչպե՞ս եք գնահատում. դա Աննա Դանիբեկյանի՞ որոշումն էր, դատախազության թելադրա՞նքը, թե՞ Նիկոլ Փաշինյանի ցանկությունը։ Ի վերջո` միտումնավո՞ր է հենց Շուշիի ազատագրման օրն ընտրվել Արցախյան ազատամարտի լիդերին ազատելու հարցը «քննելու» համար, թե՞ «երջանիկ զուգադիպության» հետ գործ ունենք։

-Դժվար է այդ հարցի միակ ճիշտ պատասխանը տալ`նման տեղեկություններ ես չունեմ: Բայց որ Նիկոլ Փաշինյանը ցանկանում է, որ Ռոբերտ Քոչարյանը գտնվի անազատության մեջ, կարծում եմ, ոչ մեկի, այդ թվում նաև նիստը նախագահող դատավորի համար գաղտնիք չէ: Գաղտնիք է` համենայն դեպս ինձ համար, թե կոնկրետ ո՞վ է դատավոր Աննա Դանիբեկյանի «խորհրդատու-հրահանգիչը»: Այս բնորոշումն իմ ընտրությունն է՝ կարելի է դա այլ կերպ անվանել, օրինակ՝ «փաստացի որոշում կայացնող կամ թելադրող»: Որ այդպիսի մեկը կա` չեմ կասկածում, ավելին՝ համոզված եմ: Համոզված եմ նաև, որ դա վարչապետը չի և դատախազությունը չի: Դա մեկն է, ով անձամբ կամ իր ներկայացուցչի՝ «բանագնացի» միջոցով ուղղորդում է Աննա Դանիբեկյանին: Ինչ վերաբերում է նիստը մայիսի 8-ին նշանակելու փաստին, կարծում եմ, որ դա հենց այդ «մեկի» թելադրանքն է: Եթե Աննա Դանիբեկյանն այդ օրն ընտրած լիներ զուտ մեխանիկորեն՝ չիմանալով կամ մոռանալով օրվա խորհուրդը, ապա այդ մասին մամուլում ծավալվող քննարկումներին ծանոթանալուց հետո անմիջապես կփոխեր իր որոշումը և նիստը կնշանակեր մոտակա մեկ այլ օր: Այդպես վարվելու որևէ խոչընդոտ չկար: Ուստի թելադրանքի վարկածն առավել հավանականն է:

-Նիստը կկայանա՞, Ձեր կարծիքով` նկատի ունենալով, որ տիկին Դանիբեկյանը վերջերս շատ անկանխատեսելի է դարձել։

-Այդ հարցի պատասխանը ես չունեմ: Իսկ անկանխատեսելին ինձ համար ոչ այնքան դատավորի, որքան նրա փոխարեն «փաստացի որոշում կայացնող կամ թելադրող խորհրդատու-հրահանգչի» վարքագիծն է:

-Դատավորի անակնկալ և տևական բացակայության փաստը տարբեր մեկնաբանությունների տեղիք տվեց՝ սկսած նրանից, որ տիկին Դանիբեկյանը հոգնել է «թավշա անարդարադատության»` երկրորդ նախագահի նկատմամբ քաղաքական հաշվեհարդարի բութ գործիք լինելուց և ուզում է դուրս գալ խաղից, վերջացրած նրանով, որ նախագահի խափանման միջոցը փոխելու միջնորդությունները մերժելու իրավական հիմքեր չունի, դրա համար էլ ձգձգում է դատավարությունը։ Ի՞նչն է խնդիրն` ըստ Ձեզ։

-«Հոգնելու» վարկածը բացառում եմ: Իմ կարծիքով, որը, նկատեմ`ձևավորվել է Աննա Դանիբեկյանի մինչ օրս կայացրած մի շարք առանցքային որոշումների բովանդակային վերլուծության արդյունքում, իրավական հիմքերը նրա համար երկրորդական նշանակություն ունեն: Հակառակ դեպքում այդ որոշումները պատճառաբանված կլինեին այնպես, ինչպես դա պահանջվում է քրեական դատավարության օրենսգրքով, ոչ թե առանց տրամաբանական և գործի նյութերից բխող փաստարկումների: Ի դեպ՝ դատական ակտերի թերի պատճառաբանված կամ ընդհանրապես չպատճառաբանված լինելու փաստերը մեր դատական համակարգում հաճախ հանդիպող երևույթներ են: Մի կողմից` դրանք հանգեցնում են մարդկանց իրավունքների ու ազատությունների լուրջ խախտումների, մյուս կողմից` պետությունը կանգնեցնում են բավականին մեծ «տուգանքներ» վճարելու պարտականության առաջ:

-Ի՞նչ եք ակնկալում մայիսի 8-ի նիստից (եթե, իհարկե, անակնկալներ չլինեն, և դատավորը հիմա էլ Ռոբերտ Քոչարյանի «Իզմիրլյան» կենտրոնում գտնվելու պատճառաբանությամբ չհետաձգի ձեր միջնորդությունների քննարկումը)։ Ի՞նչ միջնորդություններ եք պատրաստվում ներկայացնել։

-Թույլ տվեք բացառել «անակնկալի» տարբերակը: Ուղղակի չեմ հավատում, որ նման բան կարող է լինել: Ռոբերտ Քոչարյանի «Իզմիրլյան» կենտրոնում գտնվելու և դատական նիստին չներկայանալու պատճառաբանությամբ նիստը հետաձգվել չի կարող` այն կարող է անցկացվել նաև մեղադրյալի բացակայությամբ: Միջնորդությունները, որոնք պետք է քննի դատարանը, վաղուց են ներկայացվել դատարան: Մարտի 16-ին փաստաբան Հայկ Ալումյանը ներկայացրել է խափանման միջոց կալանավորումը փոփոխելու և որպես խափանման միջոց անձնական երաշխավորությունն ընտրելու վերաբերյալ միջնորդություն։ Դրանից հետո ներկայացվել են նոր միջնորդություններ խափանման միջոցը գրավով փոխարինելու մասին: Դրա համար հիմք է հանդիսացել երկրում առկա կորոնավիրուսային համաճարակը և ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի վարակման վտանգը` պայմանավորված իր առողջական վիճակով և խոցելի տարիքային խմբում գտնվելու հանգամանքով: Թե ինչ որոշում կկայացնի Աննա Դանիբեկյանը` չեմ կարող ասել: Եթե նա ինքնուրույն լիներ որոշումներ կայացնելիս, ղեկավարվեր օրենքի տառով և իր ներքին համոզմամբ, վստահ եմ`Ռոբերտ Քոչարյանը վաղուց կլիներ ազատության մեջ, ավելին`նրա և մյուսների քրեական հետապնդումը դադարեցված կլիներ: Այդուհանդերձ, չեմ բացառում, որ մեր միջնորդություններն անգամ քննելու անհրաժեշտություն չի լինի՝ դատարանն իր նախաձեռնությամբ կամ դատախազների միջնորդությամբ դրական լուծում կտա Ռոբերտ Քոչարյանին կալանքից անհապաղ ազատ արձակելու խնդրին:

-Ինչո՞ւ եք այդպես կարծում։ Ի՞նչը պետք է ստիպի «փաստացի որոշում կայացնող, թելադրող խորհրդատու» օբյեկտին կամ սուբյեկտին` հրաժարվելու նախագահին ցանկացած գնով ճաղերի հետևում պահելու «սկզբունքային դիրքորոշումից»։

-Չխորանամ մանրամասների մեջ, բայց դա իրենց համար միակ ճիշտ լուծումը կլիներ:

-Ձեզ համար հասկանալի՞ է, թե ինչու Սահմանադրական դատարանն այսքան ժամանակ այդպես էլ չանդրադարձավ տխրահռչակ 300.1 հոդվածի սահմանադրականությանը։ Ենթադրենք`Եվրոպական դատարանը չի շտապում հայտնել իր կարծիքը Քրեական օրենսգրքի այդ նորմի իրավաչափության վերաբերյալ (թեև նախապես հայտարարվեց, որ հարցը կքննարկվի առաջնահերթության կարգով), հարցը պետք է մնա օդում կախվա՞ծ. ՍԴ-ն չի՞ կարող, թե՞ չի ուզում ինքնուրույն որոշում կայացնել։

-Այո՛, ինձ համար հասկանալի է, թե ինչու Սահմանադրական դատարանը չի անդրադառնում 300.1 հոդվածի սահմանադրականությանը։ Գործը այնքան է քաղաքականացված, որ Սահմանադրական դատարանի որոշումը` միակ ճիշտ որոշումը, հոգուտ Ռոբերտ Քոչարյանի, հասարակության մի մասի կողմից չէր ընդունվի։ Այդպիսի որոշմանը զանազան պիտակավորումներ կտրվեին, այդ իսկ պատճառով անձամբ ես ողջունում եմ, որ Սահմանադրական դատարանը որոշեց նախ ստանալ ՄԻԵԴ-ի և Վենետիկի հանձնաժողովի խորհրդատվական կարծիքը, հետո քննարկման առարկա դարձնել մեր համոզմամբ` խնդրահարույց այդ հոդվածի Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը:

Այլ բան է, որ միակ ճիշտ լուծումը կլիներ այն, որ Ռոբերտ Քոչարյանը գտնվեր ազատության մեջ, իսկ գործի քննությունը կասեցվեր կամ շարունակվեր մինչև Եվրոպական դատարանի կարծիքը ստանալը: Դատախազությունը չպետք է հակառակվեր այդ տարբերակին։ Դատավոր Արմեն Դանիելյանի մասին չեմ խոսում`ինչպես ասում են, «անհույս դեպք» է… Իսկ դատավոր Դանիբեկյանն էլ, եթե լիներ ինքնուրույն, պետք է անձամբ՝ իր նախաձեռնությամբ փոխեր խափանման միջոցը: Ի վերջո, Եվրոպական դատարանը վարույթ է ընդունել ՍԴ դիմումը (իսկ սա արդեն իսկ կարևոր փաստ է) և վաղ թե ուշ տալու է իր եզրակացությունը։ Հիմա պատկերացնենք, որ դրանից հետո Դանիբեկյանին այլ բան չի մնում, քան կայացնել Ռոբերտ Քոչարյանին արդարացնող դատական ակտ։ Դա կնշանակեր, որ դատավոր Դանիբեկյանի մինչ օրս կայացրած բոլոր որոշումներն ապօրինի են եղել: Սրա մասին Աննա Դանիբեկյանը պետք է լրջորեն մտածի: Սրա մասին նա պետք է լրջորեն մտածեր այն ժամանակ, երբ կայացրեց քրեադատավարական տրամաբանությունից զուրկ, որևէ քննադատության չդիմացող՝ ամբաստանյալների նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցնելու և քրեական գործի վարութը կարճելու մասին միջնորդությունը հետաձգելու մասին 03.03.2020թ. որոշումը: Ի դեպ, իմ համոզմամբ` այդ որոշումը հոյակապ ուսումնական ձեռնարկի նյութ է` ուղեցույց, թե ինչպե՛ս չի կարելի ոտնահարել օրենքը:

Հարցազրույցը վարեց Լիլիթ Պողոսյանը