Հարցազրույց գրող, գրականագետ Արտեմ Հարությունյանի հետ

–Ինչպե՞ս կգնահատեք մեր մշակութային կյանքը։

–Մշակութային կյանքը վերանորգման փուլում է։ Մենք ահավոր բաների միջով անցանք։ Սովետական ամբողջ ստրուկտուրաները, որոնք կային, մենք կորցրինք և մի մասը մի կերպ պահպանեցինք։ Անկախացող երկիրը միշտ շատ խնդիրների առջև է կանգնում։ Մշակույթն ու տնտեսությունը, որ երկրի զարկերակն են, շատ խիստ ազդանշում են  այն կորուստներն ու վիճակները, որոնք պատահեցին Հայաստանի հետ։ Բայց շտկվում է։ Մեր գրական մթնոլորտը վատը չէ։ Երիտասարդներն աշխատում են։ Խոսքի ազատության մեծ հնարավորություն կա։ Գուցե քաղաքական խոսքի ազատությունը դեռ այն մակարդակի վրա չէ, բայց գեղարվեստական խոսքի առումով ազատություն կա։ Մամուլը նայեք՝ ահագին փոխվել է, ահագին համարձակ հոդվածներ կան, բայց թե որքանով է արդյունավետ... Դե, միանգամից շատ բան չի լինում։ Իհարկե, շատ մարդիկ իրենց տեղում չեն, բայց ոլորտներից մշակութային կյանքը, հատկապես գրական ոլորտը, վիթխարի առաջընթացներ է ունենում։

–Կարծիքներ կան, թե ոչ միայն մշակութային, այլև ընդհանրապես բոլոր ոլորտներում է լճացած վիճակ, և վիճակը գնալով ոչ թե շտկվում, այլ ավելի վատանում է։ Ինչո՞վ է դա պայմանավորված։

–Տնտեսության սղության պատճառով է։ Այն ժամանակ՝ սովետական տարիներին, միլիարդներ էր ծախսվում. թե հիմա ճիշտ էր ծախսվում, թե սխալ՝ դա չէ կարևորը։ Մեկ է, պետությունն ուներ կապիտալ։ Մենք մի 10 անգամ աղքատացել ենք։ Տնտեսական հարվածը շատ ծանր հետևանքներ է թողել։ Մարքսը ճիշտ էր, երբ ասում էր, թե մարդու կեցությունը նաև տնտեսության հետ է կապված։ Բազմաթիվ հրաբուխներ հանգան ու մարեցին։ Նրանք մարեցին, որովհետև տնտեսական ու ֆինանսական սնունդ չստացան։ Հիմա գրքերը մենք՝ հեղինակներս ենք տպում, նույնն էլ թատերական ոլորտը, գիտական ոլորտը։ Գիտնականները կոպեկներ են աշխատավարձ ստանում։ Դոկտոր, պրոֆեսորը 52 000 դրամ է ստանում։ Շատ դժվար է այս պայմաններում առաջ գնալ, հուսանք՝ լավ կլինի։ Հիշե՛նք, թե ինչ բլոկադա էր, ինչ մթության մեջ էինք։

–Բայց 20 տարի է անցել, մի՞թե 20 տարին քիչ էր այդ ամենը շտկելու համր։ Ինչո՞ւ չկարողացանք դուրս գալ այդ վիճակից, ու գնալով ավելի ու ավելի է ամեն ինչ վատանում։

–Համամիտ եմ, որ որոշ ոլորտներ օլիգարխիկ ուժերի պատճառով սաստիկ լկտիացել են։ Հենց մեր բակում բազմաթիվ «գարաժներ» են սարքում. հողը, ծառերը, ծաղիկները հանում են ու վրան բետոն են փռում։ Զանգեցի, այն ժամանակ դեռ Բեգլարյանն էր, բողոքեցի, բայց ոչ մի արձագանք։ Այսօր էլ էլի արձագանք չկա, ու հիմա էլ՝ այսօր, էլի քանդում են ու «գարաժներ» սարքում։ Ստրիպտիզանոց են բերել շենքիս տակ մտցրել, որը խայտառակ երևույթ է։ Ես է՛լ կաթողիկոսին ասացի, է՛լ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանին։ Ասում էին՝ Տիգրան Սարգսյանն ինձ է փնտրում, բայց այդպես էլ չհանդիպեցինք։ Բայց ի՞նչ դժվար է այդ ամենն արգելելը, չէ՞  որ բոլորի աչքի առաջ կենտրոնական մասում՝ դպրոցի մոտ, ստրիպտիզանոց են կառուցել։ Անհնար է, որ մի խեղճուկրակը գա, նման բան կառուցի։ Ուրեմն հովանավորվում է, կոռուպցիա է։ Իշխանությունները եթե ուզում են ու պետք է լինում, բավական ուժեղ թափ են ունենում ու արգելում են, բայց այս դեպքում, հնարավոր է, հովանավորում են։ Կամ ասենք՝ անտառահատումները։ Նույն Ծաղկաձորում այնպիսի ընտիր ծառեր են կտրել, որ ինչ–որ խոշոր չինովնիկ ամառանոց կառուցի։ Ախր չի կարելի։ Չէ՞ որ սա անբարոյականություն ու անպատժելիություն է։ Չի կարելի, չէ՞։

–Իսկ մենք այս վիճակից դուրս գալու ներուժ ունե՞նք։ Գուցե մենք այդքան էլ ուժեղ ազգ չենք ու պարզապես բախտի բերումո՞վ ենք հասել մինչև այս օրերը։

–Մենք ունենք այդ ներուժը։ Մենք կամաց–կամաց դուրս ենք գալիս։ Հիշենք, որ ոչինչ միանգամից չի լինում։ Մենք անպայման կհաղթահարենք ու դուրս կգանք այս վիճակից։ Մենք արել ենք մեր քայլը՝ երկիրն անկախացել է։ Մեր այս շարժումը պետք է առաջ տանենք։ Իհարկե,  տարբերությունը շատ մեծ է, բայց դա չի նշանակում, թե պետք է հուսահատ նստենք։ Ամեն մեկս պետք է աշխատի իր ոլորտում։ Հասարակության շատ պրոցեսներ օրհասի մեջ են դեռ։

Զրույցը վարեց Հեղինե Հարությունյանը