Tert.am–ը ներկայացնում է ՀՀ նախկին փոխվարչապետ Արմեն Գևորգյանի հեղինակային հոդվածը, որում նա անդրադարձել է անշարժ գույքի գնահատման կարգը սահմանելու վերաբերյալ օրինագծին։ Արմեն Գևորգյանը նշում է, որ այս նախագծով ոչ միայն ռումբ է դրվում այս կառավարության տակ, այլև վտանգվում է երկրի տնտեսական կայունությունը։ Ըստ նրա՝ առայժմ շատերը դեռ չեն պատկերացնում ռիսկերը, բայց հիմա այն պահն է, երբ դեռ հնարավոր է կասեցնել դրանք։ Արմեն Գևորգյանի հոդվածը կարդացեք ստորև.

Ավելի մանրամասն գրելու հնարավորություն չեմ ունեցել, քանի որ երեկ ողջ օրը եղել եմ ինձ և պետությանը պարտադրված դատավարության մեջ։ Ընդհանրապես չգրել չէի կարող, որովհետև չափազանց կարևոր է թեման, մեծ են ռիսկերը։ Դատավարությունները մի օր ավարտվելու են, իսկ այսօր արված խոշոր սխալները դառնալու են ռումբ՝ ապագա կառավարությունների և պետության տակ։

Մինչ հանրային ուշադրությունը մեծամասամբ ուղղված է Ամուլսարի թեմային, ԱԺ-ում քննարկվում են օրինագծեր, որոնք ունենալու են համակարգային քայքայիչ ազդեցություն երկրի տնտեսության վրա։ Խոսքը, մասնավորապես, անշարժ գույքի գնահատման կարգը սահմանելու օրինագծի մասին է, որը ենթադրում է անշարժ գույքի հարկման չափերի բարձրացում։

Այն ամենը, ինչ ես նշել եմ այս թեմայով իմ նախկին հրապարակումներում, մնում է ուժի մեջ։ Զարմանալի է, որ մի այնպիսի օրինագիծ, որը վերաբերում է երկրի մեծ թվով քաղաքացիների, ԱԺ-ում քննարկվում է առանց՝ մասնագիտական և հանրային շրջանակներում դետալային քննարկման։

Ինչո՞վ է պայմանավորված նման շտապողականությունը, որը կարող է ունենալ գլոբալ բացասական հետևանքներ։ Այս պահին հիմնավոր է թվում այն կարծիքը, որ այս նախաձեռնությունը ունի պոպուլիստական նշանակություն, և ոչ թե՝ տնտեսական։ Անդրադառնամ մի քանի հանգամանքի.

• ԱԺ ամբիոնից պրոֆիլային հանձնաժողովի նախագահն ասում է. «Տատիկներ, պապիկներ, կարող եք հանգիստ լինել, ձեր գույքի բեռը չի թանկանալու»։ Իսկ երիտասարդ ընտանիքները, որոնք ունեն հիպոթեք, անհանգստանա՞ն, իսկ միջին դասը անհանգստանա՞, այն դասը, որը, կարծես թե, տնտեսական հեղափոխության առանցքը պետք է հանդիսանար։ Ո՞վ և ինչպե՞ս պետք է նրանց բացատրի, թե ինչու պետք է նրանք վճարեն մի քանի անգամ ավելի բարձր հարկ, քան վճարել են «Հին Հայաստանում»։
  
  
• Ստեղծվում է տպավորություն, թե այս օրինագծով կառավարությունը ուզում է ցավեցնել մի 50-100 ընտանիքի՝ նախկին պաշտոնյաների և օլիգարխների։ Բայց չպետք է մոռանալ, որ նորակառույց շենքերում և թաղամասերում ապրում են սովորական գործարարների, ծրագրավորողների, բանկերում աշխատողների, բժիշկների և այլ ընտանիքներ, ովքեր ունեն իրենց ազնիվ աշխատանքով վաստակած, միջինից բարձր, բայց միանգամայն օրինական եկամուտներ, նրանց թվում են նաև սփյուռքի մեր հայրենակիցները, որոնց հայրենադարձությունը մենք ցանկանում ենք խրախուսել, և այլն։ Մենք նրա՞նց էլ ենք ուզում պատժել, ցավեցնել։
  
  
• Քննարկվող սխեմաները և որոշումները վիճահարույց են իրենց իրավական հիմքում։ Կան տեսակետներ՝ Սահմանադրության հետ անհամապատասխանության մասով։

Թույլ տամ ինձ մի քանի նկատառում ևս.

Պետությունը սեփականատերերին կդնի մի իրավիճակում, երբ նրանք չեն կարողանա լիարժեք տնօրինել իրենց ունեցվածքը՝ բարձր հարկերի, անխուսափելի դատական հայցերի և դատական քաշքշուկների պատճառով։ Սա ի դեպ, նույնպես սեփականության հանդեպ սահմանադրական իրավունքի խախտում է։

Ստեղծվում է տպավորություն, թե գործ ունենք էքսպրոպրիացիայի անուղղակի ձևի հետ։ Դա հղի է վտանգով, որ հետագայում շատերը դատարանների միջոցով փորձելու են վերականգնել իրենց իրավունքները և միլիոնավոր գումարների փոխհատուցումներ պահանջել։ Եվ, ի դեպ, այդ փոխհատուցումները վճարվելու են ոչ թե օրենքը ընդունած պատգամավորների կամ կառավարության անդամների աշխատավարձերից, այլ՝ պետական բյուջեից։

Ինձ համար նաև անհասկանալի է մնում, թե ով է այս նախագծի կոնկրետ քաղաքական պատասխանատուն։ ԱԺ-ում օրինագիծը ներկայացնում է կադաստրի պետը՝ կառավարության անունից։ Այստեղ հարց է ծագում՝ կադա՞ստրն է մեր երկրում զբաղվում հարկային, տնտեսական և բյուջետային քաղաքականությամբ։ Չէ՞ որ անշարժ գույքի հարկումը տնտեսական քաղաքականության ոլորտի հարց է։ Ստացվում է՝ այս օրինագծով պայմանավորված բյուջետային և տնտեսական բնույթի շատ հարցեր կմնան անպատասխան, քանի որ այդ հարցերին կարող էր պատասխանել միայն ֆինանսները և էկոնոմիկան համակարգող պաշտոնյան, որպիսին կադաստրի պետը չի հանդիսանում։

Ի՞նչ է մեզ սպասվում այս օրինագծի հաստատման դեպքում։

Անխուսափելի է լինելու անշարժ գույքի շուկայի փլուզումը։ Իմ նախկին դիտարկումներին ավելանում է նաև Երևանում կառուցապատման կարգավորման ընթացիկ իրավիճակը։ Քաղաքապետարանի ընթացիկ կարգավորումները կհանգեցնեն քմ արժեքի շոշափելի թանկացմանը, սրան ավելացրած՝ գույքահարկի բարձրացվող արժեքը։ Կուզենայի իմանալ՝ ո՞վ է պատրաստ լինելու ձեռք բերել նման թանկ բնակարաններ՝ իմանալով հանդերձ, որ տարեկան մի քանի հազար դոլար գույքահարկ է մուծելու։

Մենք գնի և հարկերի առումով համեմատելի կլինենք արևելաեվրոպական երկրների հետ՝ այն տարբերությամբ սակայն, որ մեր քաղաքացիների եկամուտները մի քանի անգամ ցածր են։ Իսկ որքան բնակարաններ կհայտնվեն անշարժ գույքի շուկայում, կհանվեն վաճառքի այս նախաձեռնության պատճառով։ Մեծ թվով մարդիկ կկորցնեն իրենց ունեցվածքը՝ էական գնանկման և բարձր հարկերի պատճառով։

Ցանկացած հաջորդ կառավարություն ստիպված է լինելու ետ պտտել այս օրենքը, հրաժարվել այս մոտեցումից, քանի որ մեր տիպի երկրներում պետք է օժանդակել աճը, ոչ թե կասեցնել այն։ Այս նախագծով ոչ միայն ռումբ է դրվում այս կառավարության տակ, այլև վտանգվում է երկրի տնտեսական կայունությունը։ Առայժմ շատերը դեռ չեն պատկերացնում ռիսկերը, բայց հիմա այն պահն է, երբ դեռ հնարավոր է կասեցնել դրանք։

Կարևոր եմ համարում այս օրինագծի շուրջ հանրային և մասնագիտական քննարկումների կազմակերպումը՝ հնարավորինս լայն ընդգրկմամբ։ Քանի որ խորհրդարանն ինքը չի նախաձեռնել նման լսումներ՝ չնայած օրինագծի հանրային բարձր հնչեղությանը, ապա նման նախաձեռնությամբ կարող են հանդես գալ արտախորհրդարանական կուսակցությունները, ձեռնարկատերերի միությունները, այլ հասարակական կառույցներ։

Հ. Գ.
Մինչ ես աշխատում էի այս հրապարակման վրա, կառավարությունը «Բանկային գաղտնիքի մասին օրենքում» փոփոխության առաջարկ հանրայնացրեց։ Այս փոփոխությունների բովանդակությունը նշանակում է բանկային գաղտնիքի հիմքի քանդում։ Սա շատ լուրջ սխալ է, այն կբերի աղետալի հետևանքների։

Արմեն Գևորգյան
ՀՀ նախկին փոխվարչապետ