Հարցի պատասխանը, թե ո՛վ կձևավորի հաջորդ իշխանությունը, ոչ թե ենթադրյալ անվանացանկում է, այլ ուրիշ տեղ՝ ավելի կարևոր հարթությունում՝ հաջորդ իշխանության օրակարգում։

Այսօր և վաղը տարբեր շրջանակներում քննարկվող այս հարցը միշտ պետք է ուղեկցվի դրան զուգահեռ գնացող, այլևս դրա անբաժանելի մաս համարվող մյուս հարցով՝ ինչպե՞ս թույլ չտալ ներքին ապակայունացում։

Եթե մենք չտանք առաջին հարցի պատասխանը, ապա բացում ենք մեր երկրի դռները ապակայունացման առաջ։ Եթե չգտնենք երկրորդ հարցի պատասխանը, ապա չենք ունենալու տրամաբանական զարգացումներ, կանխատեսելի սցենարներ, և դարձյալ երկրի դռները բացելու ենք պատահականությունների առաջ։

Դուրս գալու համար հին, նոր, ներկա, վաղվա Հայաստանի մասին գավառական լիրիկայից, որն ի դեպ ոչ մի կապ չունի իրականության հետ, պետք է հստակ հասկանալ մեկ բան. Հայաստանի հաջորդ իշխանությունը որպես գաղափարական հենք պետք է ընդունի 2018-ին փողոց դուրս եկած ժողովրդի կարգախոսները՝ արդարություն, համերաշխություն, ազատ մրցակցություն, անզուսպ կոռուպցիայի և թալանի բացառում և այլն։ Սրանք շատ լավ կարգախոսներ են. այլ հարց է, որ այսօր դրանք այսօր ցավալիորեն արժեզրկվում են։

Ցանկացած փորձ՝ այլ պատկերացումներով իշխանություն ձևավորելու, դատապարտված է ձախողման։ Ով սա չհասկացավ՝ իշխանություն ձևավորելու որևէ շանս չունի։

Խնդիրը պետության մոդեռնիզացիան է

Բայց այս սկզբունքները, եթե նույնիսկ օրը 10 անգամ կրկնես, ելույթ, միտինգ ու լայվ անես, կմնան զուտ բառեր, դատարկախոսություն, եթե չարվի հաջորդ կարևորագույն քայլը։

Պետք է ունենալ երկրի ընդհանուր մոդեռնիզացիայի հստակ հայեցակարգ, որը կընդգրկի պետության կյանքի բոլոր շերտերը։ Պետք է ունենալ Հայաստանի մոդեռնիզացիայի ճանապարհային քարտեզը՝ հստակ քայլերով, հստակ նպատակներով, ժամանակացույցով։ Սրանո՛վ է պետք ներկայանալ հանրությանը։ Սա կլինի միակ արժեքավոր հակակշիռը՝ այսօրվա անայլընտրանք դատարկությանը։

Սա բավականին բարդ գործ է, մեկ մարդու ուժերից վեր։ Այստեղ պետք է հստակ ասել, որ հաջորդ իշխանություն ասելով՝ խոսքը ոչ թե մեկ մարդու կամ նույնիսկ մեկ նոր քաղաքական ուժի կամ նույնիսկ դաշինքների մասին է։ Խոսքը նոր քաղաքական-հանրային էլիտայի մասին է, որը պետք է անի երկու բան.

ա/ Որպես սկզբունք ընդունի 2018-ին փողոց դուրս եկած ժողովրդի կարգախոսները

բ/ Այդ նույն ժողովրդին ներկայացնի և ի վիճակի լինի իրականացնել Հայաստանի մոդեռնիզացիայի ծրագիրը։

Սրա մշակմանը պետք է լծվեն հարյուրավոր մասնագետներ տարբեր ոլոտներից, պետք է կազմակերպվեն հարյուրավոր քննարկումներ, աշխատանքային հանդիպումներ, պետք է լսվեն հարյուրավոր կարծիքներ, գրվեն հարյուրավոր փաստարկված հոդվածներ։

Միայն ու միայն այդպես հնարավոր կլինի հաղթել այսօր Հայաստանը խեղդող դատարկ լոզունգներին։

Ո՞վ ունի սա անելու շանսը։ Նա, ով կանի։ Կամ նրանք, ովքեր կանեն՝ այն մարդկանց խումբը, որը դա կանի։ Մենք վերջում ենք ֆիքսելու, թե ով դա արեց՝ փաստը կայանալուց հետո։

Ինչո՞ւ շտապել. ժամանակի սղությունը և ռիսկերը

Այսօրվա անայլընտրանք պարզունակությանը պետք է հակակշիռ ստեղծել։ Ժամանակը քիչ է։ Այսօր մենք մսխում ենք ժամանակի մեր գուցե վերջին ռեսուրսները։ Զանգվածներն ու գործող իշխանությունը դա չեն հասկանում։ Խնդիրը դրանով բարդանում է։ Ուրիշ ճանապարհ, քան՝ այլ օրակարգ ու այլ պատկերացումներ համբերատար ներկայացնելը, այս պահին չկա, քանի որ առայժմ չկան ազդեցության այլ մեխանիզմներ։ Ադրբեջանը, Թուրքիան, օբյեկտիվ դժվարությունները, արտագաղթը չեն սպասում հեռահար թվականներին։ Դրանցից յուրաքանչյուրն ունի իր անդառնալիության ժամանակը։

2050-ի, 2060-ի, 20... չգիտեմ որի լիրիկային պետք է հակակշռել այլ՝ սառը, գրագետ օրակարգեր։ Երկար դարեր պետություն չտեսած ժողովուրդը կարող է հաճելի ու դատարկ լոզունգների տարափի տակ չնկատել մոտեցող վտանգը, բաց թողնել պահը։

Հետևաբար՝ պատասխանատվությունը է՛լ ավելի է մեծանում։

Հայաստանի ոչ մի իշխանավորից կամ պետական ինստիտուտից այսօր չես լսի մի շարք բարդ, բայց կարևորագույն հարցերի մասին պատկերացումներ.

1. Ինչպե՞ս ենք մեղմելու Հայաստանի շրջափակումը

2. Ինչպե՞ս ենք լուծելու հարևանների հետ հարաբերությունների նորմալացման խնդիրը

3. Ինչպե՞ս եք զարգանալու առանց զիջումների

4. Ինչպե՞ս և ինչո՞վ ենք դիմակայելու Հայաստանին բոլոր ռեգիոնալ նախագծերից դուրս թողնելու՝ հստակ ծրագրին։ Տարեցտարի միտումն ավելի տեսանելի ու վտանգավոր է դառնում։ Այսօր սեղանին նորերն են։ Ի՞նչ ենք անում, ի՞նչ ենք անելու այս ուղղությամբ։ Ինչո՞վ ենք մենք հանդես գալու, ի՞նչ առաջարկներով՝ նույն Ռուսաստանին ու Իրանին։

5. Ո՞ր ոլորտներում և ինչի՞ շնորհիվ Հայաստանը կարող է մրցակցային առավելություն ստանալ տարածաշրջանում։

6. Ի՞նչ ենթակառուցվածքային նախագծերի շնորհիվ է հնարավոր մեծացնել Հայաստանի գրավչությունը և անվտանգությունը։

7. Ի՞նչ նոր գաղափարների շնորհիվ է հնարավոր մեծացնել հայկական աշխարհի ներուժը՝ պետության զարգացման տեսանկյունից։

8. Ի՞նչ պետք է արվի՝ պատերազմի հավանականությունը նվազագույնի հասցնելու համար։

9. Մինչ մենք ինքներս մեզ բաստիոն ու չեմպիոն ենք հռչակում՝ Ադրբեջանում ընթանում են բավականին խորքային փոփոխություններ։ Ալիևը գնում է համառ ու նպատակային բարեփոխումների։ Ունե՞նք մեր դրա մոնիտորինգը։ Ունե՞նք հաշվարկ, թե մի փուլ հետո ի՛նչ որակական հարթության մեջ ենք լինելու՝ Վրաստանի և Ադրբեջանի համեմատ։

10. Ի՞նչ պետք է արվի ներդրումների ներգրավման համար։

11. Ի՞նչ պետք է արվի թվայնացված պետության՝ որակական նոր մակարդակի հասնելու և տարածաշրջանում առաջատար լինելու համար։

12. Ի՞նչ պետք է արվի հանրային հարաբերությունների բարեփոխման, հանրային կյանքի նոր, ավելի առաջադիմական համակարգեր ունենալու համար։

Այս հարցերի ցանկը կարելի է մեծացնել, կարելի է ավելի հստակեցնել, ավելի ընդլայնել կամ հակառակը։ Եթե մենք ուզում ենք պետություն ունենալ՝ սա անելու ենք։ Ուրիշ ճանապարհ չկա։ Սրանց մասին պետք է խոսենք։

Հ. Գ.

Այս թեմաներով այսօր մոտ 10-15 գործիչ հրապարակային խոսում է՝ բավականին բարձր մասնագիտական մակարդակով։ Նրանք բոլորն իշխանությունից դուրս են։ Իշխանությունը, սակայն, բոլորովին այլ աշխարհում է՝ բաստիոն, միտինգ, հեղափոխություն։ Իհարկե, իշխանության մեջ կան մարդիկ, որոնք հասկանում են հարցերի լրջությունը, սակայն շարունակվող միտինգային մթնոլորտը թույլ չի տալիս այլ որակի հարցեր բարձրացնել, ավելի սառը ու նպատակային գործել։ Հետևաբար՝ պետք է ամեն գնով փոխել մթնոլորտը երկրում։ Պետք է հասնել լուրջ խոսքի լսելիության մեծացմանը, որը կխրախուսի իշխանության ներսից հնչող առողջ ձայները ու միաժամանակ կզսպի ու իրականությունից սահուն կերպով դուրս կմղի պարզունակ խոսքն ու պատկերացումները։ Ընդամենը պետք է ստեղծել այլընտրանք՝ այսօրվա՝ անայլընտրանք թվացող պարզունակությանը։

Վահե Հովհաննիսյան

«Այլընտրանքային նախագծեր խումբ»

Շարունակելի