Իրավունք TV-ն հյուրընկալել է ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի գրասենյակի ղեկավար, քաղա­քագետ Վիկտոր Սողոմոնյանին։ Զրույցը 2-րդ նախա­գահի վերաբերյալ քրեական գործի, դատավարության ըն­թացքի, ինչպես նաև ներքաղաքական և արտաքին քաղաքական կարևոր հարցերի մասին է։

-Երկրորդ նախագահի կողմնակիցներն օրերս սոցցանցերում հայտարարություն էին տարածել՝ կոչ անելով ապրիլի 9-ին հերթական դա­տական նիստի ժամանակ վերաքննիչ դա­տարանի շենքի մոտ հավաք անցկացնել՝ ի նշան բողոքի և ի պաշտպանություն Ռոբերտ Քոչարյանի: Սակայն Ձեր գրա­սենյակը հանդես եկավ հայտարարու­թյամբ՝ խնդրելով որ դեռևս զերծ մնալ նմանատիպ հավաքներից: Ինչո՞ւ, դատա­րանից արդար որոշման ակնկալի՞ք ու­նեք:

-Մի քանի պատճառ կա: Նախ մենք միշտ ակնկալում ենք, որ դատարանը արդար որոշում է կայացնելու, և սա այն եզակի դեպքերից է, երբ կալանքի ապօրինի լինելը բացահայտ ճշմարտու­թյուն է: Բացի այդ, ես համոզմունք ու­նեմ, որ չպետք է ճնշում գործադրենք դատարանի վրա: Մենք ասելով՝ նկատի ունեմ գործընթացին մասնակից բոլոր կողմերը: Թե մեղադրող, թե պաշտ­պանվող կողմը, ինչպես նաև՝ մեր իշ­խանությունները, պետք է թողնեն, որ­պեսզի դատարանը հանգիստ պայման­ներում որոշում կայացնի: Եվ վերջապես կարծում եմ, որ այսօր առանց այդ էլ, ընդվզումների պակաս չկա փողոցնե­րում: Այդ իսկ պատճառով ուղղակի գրասենյակի անունից խնդրել եմ ևս մեկ ընդվզում չկազմակերպել հիմա: Եվ շնորհակալ եմ, որ ընկալվեց:

-Կարծիք կա, որ եթե է Ռորերտ Քոչարյանի գործը կարճվի, ապա դա կլինի նոր իշխանություններին ուղղված ուժգին հարված, քանի որ գործի մասին խոսում են ռուսական ԶԼՄ-ները, տեղի քաղաքա­կան և հասարակական գործիչները, ինչը շատ լավ հասկանում են այս իշխանու­թյունները: Դուք կիսո՞ւմ եք այս տեսակե­տը:

-Չեմ կիսում այդ տեսակետը նրա համար, որ նախագահ Քոչարյանի քա­ղաքական հետապնդումը քրեականի պատրվակի տակ է, այսինքն' այդ հե­տապնդման դադարեցումը միայն կվե­րականգնի արդարությունը: Իսկ արդար դատարանն ու դատավարությունները, վերջին հաշվով, նաև գործող իշխանու­թյունների օգտին է: Հետո' պատասխան կտրվի տարիներ շարունակ չարչկվող հարցին, թե ինչ մեղք ունի՝ Մարտի 1-ի հետ կապված, նախագահ Քոչարյանը: Չնայած, այդ պատասխանը հիմա էլ ակնհայտ է և՛ ՀՔԾ-ին՝ մեղադրող կող­մին և՛, կարծում եմ, հանրության զգալի մասը պարզ հասկացել է, որ նախագահ Քոչարյանը որևէ կապ չունի Մարտի 1- ի զոհերի հետ: Իսկ ներկայումս անթա­քույց թշնամական վերաբերմունք ցու­ցաբերող գործիչները, հայտնի է, թե ին­չու են նման դիրքորոշման, և առաջին օրը չէ, որ պայքարում են նախագահ Քո­չարյանի անձի դեմ:

Ինչ վերաբերում է ռուսական լրատ­վամիջոցներին, մի փոքր ուղղում մտցնեմ, որքանով ես եմ հասկացել հայտնի հրապարակումներում խոսքը նրա մասին չէր, որ դադարեցումը կարող էր հարվածել այս իշխանություններին. այլ նրա մասին էր, որ նախագահ Քոչարյանը քազաքական հետապնդման է են­թարկվում, և լավ կլինի դադարեցվի:

-Հանրությանը նաև հետաքրքրում է Վահան Շիրխայանի նամակը՝ ուղղված Ռոբերտ Քոչարյանին: Զեր արձագանքը՝ դրա հետ կապված:

-Ես պարոն Շիրխանյանին անձամբ չեմ ճանաչում, բայց դժվար է գտնել մի այլ մարդու, որի մասին այդքան բացասական բաներ են խոսվում: Այս նամակը և Սիլվա Համբարձումյանի ցուցմունքները բացար­ձակ իդենտիկ են: Այսինքն՝ գտնում եմ, որ սա փորձ է քաղաքական հետապնդման շղարշն ուժեղացնել, թեև իրականում դա բերում է թուլացման: Ես դա համարում եմ քաղաքական կյանքի վատագույն դրսևորում, որը, հուսով եմ, այլևս չի կրկնվի: Հուսով եմ, որ մարդիկ, ովքեր վաղուց սպառել են իրենց և իրենց ստերի ու ճամ­բարների քանակը՝ դադարեցնելով իրենց գործունեությունը, հանրությանը միայն օգուտ կբերեն:

-Դուք հույս ունե՞ք, որ մինչ նախագա­հին դատարան բերելը, կփոխվի խափան­ման միջոցը:

-Սկզբում հենց դա էի ակնարկում՝ ասելով, որ դատարանը արդար որոշում կկայացնի: Այսօր մարտի 1-ի հետ կապ­ված ունենք զգալիորեն փոփոխված դիր­քորոշում հանրության մեջ, և շատ հա­ճախ ես լսում եմ տեսակետներ, որոնք առաջ չէի լսում: Հիմա ուրախությամբ ար­ձանագրում եմ, որ մարդիկ սկսել են դա հասկանալ: Տեսնում եմ հարցումներ փո­ղոցներում, որտեղ մարդիկ, քաղաքացի­ները ասում են, որ Քոչարյանը կապ չունի տեղի ունեցածի հետ և, որ հանիրավի այ­սօր գտնվում է ազատազրկման մեջ: Կա մի հռետորական հարց ինչո՞ւ մարտի 1-ը դարձավ ընդդիմության ընդվզման միակ դեպքը մեր 30-ամյա անկախության պատ­մության մեջ, երբ զոհեր ունեցանք: Զոհեր չեղան 96-ին, 98-ին, 2003-ին, երբ բավա­կանին մեծ ընդվզումներ կային: Իսկ 2008- ին եղան զոհեր, երբ ընդդիմության առաջ­նորդը Տեր-Պետրոսյանն էր: Արդյոք այդ զոհերն այն գինը չէ՞, որը միտումնավոր վճարվեց, որպեսզի Տեր-Պետրոսյանը և ՀԱԿ-ը մնան որպես քաղաքական բևեռ, չտրոհվեն, չմոռացվեն և չդառնան ան­ցյալի գործիչներ: Հարցը հռետորական է, բայց դրա պատասխանը շատ հետաքր­քիր կարող է լինել: Հատկապես այս կոնտեքսում. 2-3 ամիս առաջ մի նյութ էր հրապարակել, որը շատ հետաքրքիր էր: Նյութն այն մասին էր, թե ինչպես է Տեր- Պետրոսյանը մարտի 1-ի առավոտյան, երբ արդեն տեղեկանում է, որ ոստիկանա­կան գործողություն է լինելու, հավաքում է մի քանի ցուցարարի և ասում, որ գիտեք, լավ կլինի, որ ոստիկանությունը հիմա գա, ու դուք ծեծ ուտեք և դիմադրեք: Սա մի դրվագ էր, որի մասին չէր խոսվել, և սա ջրի երես դուրս եկավ: Ես հակված եմ դա ճշմարտություն համարելու, և տանում է այն մտքին, որ Տեր-Պետրոսյանին ձեռն­տու էր, որպեսզի այդ բախումը լիներ: Այն­պես որ, Մարտի 1-ի գործը դեռ պարզա­բանման կարիք ունի, և մեր հանրությունը պետք է տեղեկանա, թե իրականում ով ինչ արեց, և ինչ տեղի ունեցավ: Ով ինչ սադ­րանքների դիմեց և գնաց թաքնվեց:

-ՀՀ երկրոդ նախագահի որդու՝ Սեդրակ Քոչարյանի գործով դատարանը արձանագրել է, որ ԱԱԾ-ի կողմից թույլ է տրվել անմեղության կանխավարկածի խախտում: Հնարավո՞ր է այս օրինակով ասել, որ գործ ունենք քաղաքական հե­տապնդման հետ:

- Սա առաջինը չէ, մենք ունենք դատա­րանի որոշում, համաձայն որի, ՀՔԾ պետ Ս. Խաչատրյանը խախտել է Քոչարյանի դատավարության անմեղության կանխա­վարկածը: Ինչ վերաբերում է՝ այդպես է, թե՝ ոչ, ապա հուսով եմ, որ այդպես է:

-Անցնենք ներքաղաքական իրողու­թյուններին: Բնականաբար տե­ղյակ եք, որ օրերս Աժ ամենա­բարձր ամբիոնից ելույթ ունեցավ մի տրանսգենդեր: Ի՞նչ եք մտածում այդ մասին:

-Այդ ամենի քարոզը չի համապատաս­խանում մեր ազգային արժեքներին և չի կարող ընդունվել մեր հանրության կող­մից: Դա հակազգային քարոզ է, որը պետք է խստագույնս սահմանափակվի: Այսինքն, եթե ՀՀ-ում կան օրենքներ, որոնք ազա­տություններ են սահմանում, և որոնք բխում են Եվրոպայի խորհրդում մեր ան­դամակցությունից, այլ միջազգային կա­ռույցներում ստանձնած պարտավորություններից, դա հասկանում եմ: Բայց այս միջադեպի կարևոր եզրակացությունը, որը պետք է մենք անենք, այն է, որ մեր հա­սարակությունը նման քարոզ չի ընդունում, որի արձագանքները ևս տեսանք:

-Չե՞ք նկատում, որ միաժամանակ սկսվեցին քարկոծվել մեր եկեղեցին ու եկեղեցականները, իսկ տարաբնույթ փոքրամասնությունները կտրուկ ակտիվաց­րին սեփական քարոզչամեքենան:

Հնարավոր չէ դա չնկատել, իսկ թե ին­չով է պայմանավորված, չգիտես: Հավա­նաբար զգալով, որ ներքին փոփոխու­թյունները որոշակի հնարավորություններ են բացում իրենց համար, փորձում են օգտվել: Հնարավոր է նաև դա նպատակաուղղված մի բան է, որն արվում է ինչ- ինչ նպատակների հասնելու համար: Բայց միևնույնն է, կան բաներ, որ անթույլատ­րելի է, օրինակ Հայ Առաքելական եկեղե­ցու պարբերաբար վարկաբեկման փորձերը, որը պետք է կանխել, և չեմ կարծում, որ դրա կանխումը բացառապես պետու­թյան գործն է: Դրանով պետք է բոլորս զբաղվենք: Օրինակ, լավ կլիներ, որ Մայր աթոռը ծրագիր առաջարկեր, որին կարող էինք բոլորս միանալ, աջակցել այդ վտանգներին դիմակայելու համար:

-Ներկա ներքաղաքական իրավիճակը մեզ ո՞ւր է տանում:

Ըստ իս, մենք հիմա բավականին բարդ իրավիճակում ենք: Առաջին հերթին՝ նկատի ունեմ տնտեսական քաղաքակա­նությունը, որն այսօր մեծ հարցականներ է առաջացնում: Չենք տեսել մի ծրագիր, որը հստակ ցույց կտար, թե մենք ինչ ճա­նապարհով ենք շարժվում: Մինչդեռ տնտեսության զարգացումը մեզ համար կարևորագույն նշանակություն ունի, դա մեր ազգային անվտանգության հարցն է: Շատ է անհանգստացնում մեր վիճակագ­րական տվյալների խեղաթյուրման մասին օդում կախված լուրերը: Կան տարբեր անհագստություններ՝ կապված մեր դաշնա­կիցների, հատկապես Ռուսաստանի հետ: Կան բաց խնդիրներ՝ դարաբաղյան հա­կամարտության կարգավորման հետ կապված: Այս ամենին գումարվում է անծրագրայնությունը, տարերայնությունը, որ­տեղ շատ դժվար է գտնել մի ուղեգիծ, որ հասկանանք, որ իշխանությունը վարում է այս քաղաքականությունը: Տեսնում ենք հախուռն հայտարարություններ, սխալ­ներ՝ տարբեր գործիչների կողմից, որոնք հետո շատ երկար բացատրում են ինչ էր տեղի ունեցել: Վաղուց եմ հետևում քաղաքականությանը և պետք է ասեմ, որ նման հախուռն և տարերային վիճակ երբևէ չի եղել: Անգամ դժվարանում եմ մեկ խնդիր առանձնացնել, քանի որ դրանք բազմազան են:

-Դուք նշեցիք, որ վտանգված են նաև մեր դաշնակից երկրի՝ Ռու­սաստանի հետ հարաբերություն­ները, ինչի՞ն սա կբերի:

- Մենք ունենք բազում հայտարարու­թյուններ իշխանությունների կողմից, որ հայ-ռուսական հարաբերությունները փայլուն են, մյուս կողմից՝ տեսնում ենք բազում հարցեր, ակտիվացումներ՝ հենց ռուսական լրատվամիջոցների կողմից, այդ թվում հնչեցնում էին տեսակետ նա­խագահ Քոչարյանի քաղաքական հե­տապնդումների մասին: Հասկանալի է, որ կան խնդիրներ, և դա տեսանելի է: Խոսքս միայն բարձրաստիճան հանդիպումները չեն, այլ մշակութային, տնտեսական, և այս ամենը այն մակարդակին չեն, որ կցանկանայինք տեսնել՝ հաշվի առնելով Ռուսաստանի դերը, որպես կարևոր գոր­ծընկեր մեզ համար: Հույս ունեմ, որ այն խնդիրները, որոնք ստվերում են հայ-ռուսական հարաբերությունները կկարգա­վորվեն:

-Արտաքին քաղաքական կարևորագույն հարցերից է Արցախի խնդիրը: Ըստ Ձեզ՝ ո՞ւր են տանում այս բանակցություն ներր, հաշվի աոնելով որ Աղրրեջանի ՊՆ նախարար Հասանովն արդեն բացահայտ է խոսում պատերազմի պատրաստվելու մևւսին:

-Պետք է նշեմ, որ հայկական կողմից ևս հնչել են բավականին կոշտ հայտա­րարություններ պաշտպանության նախա­րարի և վարչապետի մակարդակով: Բայց սրան զուգահեռ՝ կան ծայրահեղ խաղա­ղասիրական կոչեր: Նախագահ Քոչարյանը այսպիսի մի եզրույթ ունի միակողմանի խաղաղասիրական հայտարարություննե­րը պարզապես սխալ են այսպիսի պայ­մաններում, երբ Ադրբեջանը ակնհայտո­րեն պատրաստվում է պատերազմի: Այս պահին խաղաղասիրական հայտարարու­թյունները կարող է հնարավորություն տալ հակառակորդին՝ ձեռքերն ազատ զգան: Նաև անհանգստացնող է նաև այն անո­րոշությունը, որը կա հայկական կողմի դիրքորոշումներում է: Նախորդ օրը վարչապետը խոսեց՝ «Մադրիդյան սկզբունք­ների» հետ կապված, և տպավորությունն այն էր, որ այդ սկզբունքների մշակման, գոյություն ունենալու և բանակցային սե­ղանին լինելու վեաբերյալ ընդհանրական պատկերացումը այդքան էլ ճիշտ չէ: Ես չգիտեմ ումից է խորհուրդներ հարցնում, ենթադրում եմ, որ դա մի շրջանակ է, որ քիչ թե շատ լավ է տեղյակ բանակցու­թյունների ոչ միայն պատմությանը, այլև՝ փիլիսոփայությանը: Եթե այդպես է, հու­սով եմ արագ պարզաբանումներ կտան, որովհետև մենք չենք կարող մեզ շռայլու­թյուն թույլ տալ բանակցելու առանց լավ իմանալու այդ հենքերը: Օրինակ՝ կցան­կանայի լսել հստակ, թե ի՞նչ կարծիք ու­նեն գործող իշխանությունները «Մադրի­դյան սկզբունքների» մասին:

Ի դեպ, թյուր կարծիք կա, որ «Մադրի­դյան սկզբունքները», որոնք ի հայտ է եկել նախագահ Քոչարյանի ժամանակ, որ բա­ցարձակորեն ընդունված են եղել իր իշ­խանության օրոք, դա այդպես չէ: Իրակա­նում, երբ այն ի հայտ եկավ, հայկական կողմը հայտարարեց, որ մենք ունենք վե­րապահումներ՝ այդ սկզբունքների հետ կապված, պարզապես համարում են մի հենք, որի շուրջ կարելի է բանակցություն­ներ վարել: