Ազգագրական երգի ոլորտը քիչ է մեկնաբանվում և ավելի քիչ՝ լուսաբանվում: Մինչդեռ հենց այստեղ կարելի է հայտնաբերել լավագույն երգիչներին, որոնք Հայաստանի Հանրապետության անունը բարձր են պահում տարբեր միջազգային հարթակներում: Ձեզ ենք ներկայացնում երիտասարդ երգիչ, ազգագրական երաժշտության նվիրյալ Հայկ Մխոյանի հետ զրույցը:

-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ հայտնվեցիր ժողովրդական երգի բնագավառում:

-Ես արմատներով Մուշ-Ալաշկերտից եմ, ծնունդով՝ Տաշիրից: Փոքրուց լսել եմ աշուղական երգեր՝ պապիկիս կատարմամբ, շատ հին և քիչ հայտնի երգեր էին: Հայրս նույնպես երգում էր, նաև նվագում: Երկու տարեկանում սկսել եմ խոսել ու հենց այդ օրվանից էլ երգում եմ: Շատ էի սիրում «Ալագյազ» երգը: Շատ բարդ, շատ խորը երգ է, ազգի ամբողջ պատմությունը ներառում է իր մեջ: Սկսեցի անգիր սովորել բառերը: Հինգ տարեկան էի, դեռ կարդալ չգիտեի, բայց խնդրեցի մայրիկիս, որ գրի առնի բառերը, և այդ տողերին նայելով երգում էի: Հետո խնդրեցի, որ ինձ կարդալ սովորեցնի, որ լավ սովորեմ տեքստը: Այդպես, հանուն այդ երգի գրել-կարդալ սովորեցի: Հուսով եմ՝ մի օր այդ երգը կունենամ ձայնագրված և տեսահոլովակի տեսքով:

-Ինչպիսի՞ն էր ճանապարհը դեպի մեծ բեմ:

-Առաջին բեմելս եղավ Տաշիրում, տասը տարեկանում: Այնտեղ մի խումբ կար, ժողովրդական երգեր էին երգում, նրանց հետ էի համագործակցում: Հետո որոշեցի գալ մայրաքաղաք: Խոսեցի հայրիկիս հետ, և նա առաջին անգամ ինձ բերեց Երևան: Ընդունվեցի Ջիվանու անվան աշուղական դպրոցը, Արուս Գուլանյանի դասարանը: Չորսը տարի այնտեղ սովորեցի միջնակարգ դպրոցին զուգահեռ: Ավարտելուց հետո հստակ գիտակցում էի, որ պետք է շարունակեմ երաժշտական կրթությունս, և 2005 թ.-ին ընդունվեցի Կոմիտասի անվան պետական Կոնսերվատորիա, ժողովրդական երգեցողության բաժինը, Սամվել Գալստյանի կուրսը:

Տիրապետում եմ ստեղնաշարային գործիքներին , չնայած երաժշտական դպրոց չեմ գնացել: Ամիսներ շարունակ ինքս ինձ հետ աշխատելով, լսողությամբ, առանց նոտա իմանալու նվագելով, ընդունվեցի Կոնսերվատորիա: Եվ, այնտեղ սովորելու հետ զուգահեռ, շարունակում էի ինքնակրթությունս: Արդեն մասնակցում էի համերգների, սկզբում համալսարանական, ապա իմ մենահամերգային գործունեությունը սկսեցի ծավալել:

Իմ առաջին համերգը տեղի ունեցավ 2009 թվականին, Կրասնոյարսկում: Մի քիչ վախեցնող էր՝ գնում ես մի տեղ, որտեղ ոչ մեկին չես ճանաչում և ոչ ոք քեզ չի ճանաչում: Քեզ չեն ճանաչում որպես անձ, որպես արվեստագետ, ոչ մի լծակ չունես ներկայանալու: Եվ բառացիորեն զրոյից, առանց որևէ աջակցության, դու կազմակերպում ես քո համերգը: Դա շատ բարդ էր, բայց հենց այդ բարդությունն ինձ ուժ էր տալիս: Ինձ մոտ առհասարակ այդպես է՝ եթե կա խնդիր, իմ ուժերը եռապատկվում-քառապատկվում են՝ այդ խնդիրը հաղթահարելու համար:

Վերադարձա Հայաստան, մասնակցեցի «Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» համահայկական փառատոնին, ապա մեկնեցի Ուկրաինա, որտեղ ունեցա մենահամերգ Խարկով քաղաքում: Այնուհետև նորից մենահամերգ Ռուսաստանում, երկու համերգ՝ իմ հայրենի Տաշիր քաղաքում: Ընդհանուր ունեցել եմ ութ մենահամերգ, որոնցից վեցը արտասահմանում՝ երկուսը Բեյրութում, երեքը Ռուսաստանում, մեկը Ուկրաինայում:

-Համերգներից բացի ի՞նչ ակտիվություն ունես:

-2014 թ.-ից սկսած մասնակցում եմ տարբեր մրցույթների: Առաջին հրավերը եկավ Բուլղարիայից՝ Համաշխարհային Ֆոլկլորի ընկերության մրցանակաբաշխությունն էր: Ես մեկնեցի Վառնա և հաղթանակած վերադարձա՝ իբրև միջազգային առաջին կարգի դափնեկիր: Այնուհետև երկու անգամ հրավեր ստաա Իսպանիայի Կանարյան կղզիներից, հետո Իտալիայից, Չինաստանից: Ցավոք սրտի, չկարողացա բոլոր հրավերներին արձագանքել, քանի որ միջոցներս չհերիքեցին: Շատ ցավալի է, որ այդ կարգի միջազգային մրցույթներին պետությունը ձեռքերը լվանում է, և չկա ստեղծագործողի կողքին մեկենաս, որը կարող է օգնել՝ ներկայացնել երկիրը միջազգային հարթակում: Խնդիրն իմ անձը չէ, բայց երբ դիմում ես պետական կառույցներին, տպավորություն է, որ հայկական մշակույթի համար առհասարակ երբեք գումար չկա:

2015 թ.-ին ունեցա հրավեր՝ միանգամից երկու մրցույթի մասնակցելու: Դարձյալ Բուլղարիայում էր: Համընկավ ցեղասպանության հարյուրամյակի ժամանակահատվածի հետ: Ավտոբուսով էի գնում, Թուրքիայի միջով: Եռագույնը ուսերիս, անմոռուկը կրծքիս մտա Ստամբուլ, այնտեղից Բուլղարիա:

Մրցույթին մասնակցում էր 60 պետություն, այդ թվում նաև Թուրքիան: 450 մրցակից ունեի, մրցույթը երեք օր էր տևում: Յուրաքանչյուր մասնակից ներկայանալու համար ուներ 15 րոպե, երեք երգ պետք է ներկայացնեինք: Ելույթից առաջ ամբողջ գիշեր չեմ քնել, մտածում էի, որ Հայաստանը պետք է ներկայացնեմ ոչ միայն երգով: Եվ գտա ձևը: Մի պատմություն կա Կոմիտասի կյանքից: 1906 թվականին, Փարիզում նրա համերգներից մեկի վերջում աշխարհահռչակ կմպոզիտոր և երաժշտական քննադատ Կլոդ Դեբյուսին ծնկի է եկել, համբուրել է Կոմիտասի ձեռքը և ասել, որ խոնարհվում է նրա երաժշտական հանճարի առաջ: Գրեցի այդ պատմությունը թղթի վրա, թարգմանեցի բուլղարերեն: Համացանցից գտա նկարներ, սլայդ-շոու հավաքեցի: Կապվեցի համերգի կազմակերպիչների հետ, համոզեցի, որ էկրան տրամադրեն, համաձայնեցին:

Եկավ ելույթիս պահը: Բարձրացա բեմ, պատմության բուլղարերեն թարգմանությունը տվեցի հաղորդավարուհուն, բացատրեցի, թե ինչ պետք է անի: Սկսեցի խոսել հայերեն, նա կարդում էր բուլղարերեն թարգմանությունը: Նշել էի նաև, թե ինչ երգեր եմ երգելու՝ «Դլե Յամանը», «Կռունկը», «Անտունին», և երգերի նախապատմությունը: Երբ վերջացրի պատմությունը, հանդիսատեսն արդեն հետաքրքրված էր իրեն անծանոթ այդ երգերով: Հետո երգեցի: Ավարտեցի, գնացի զգեստափոխվելու, որ վազեմ մյուս մրցույթին: Եկան, ասացին՝ մնա: Համերգի վերջում պարգևատրեցին, հուզվեցին:

Մի կերպ հասա մյուս մրցույթին: 174 մասնակից ուներ: Այստեղ նվաճեցի իմ տարիքային խմբի ոսկե մեդալը և ընդհանուր մրցույթի գրան-պրին:

Ցավոք, դրանից հետո այլ մրցույթների չեմ գնացել՝ չստացվեց դարձյալ ֆինանսական պատճառներով:

-Նաև ունեցել ես մասնակցություն հարյուրավոր այլ համերգների: Ինչո՞ւ ավելի ակտիվ չես տեսահոլովակների առումով:

-Այդ հարցը հաճախ են ինձ տալիս: Մեր իրականության մեջ, ցավոք սրտի, կապ չունի, թե դու ինչի ես հասել, ինչ ես արել երգարվեստում և երգարվեստի համար, եթե տեսահոլովակ չունես՝ երգիչ չես: Ես, իհարկե, գիտակցում եմ, որ այս պահին տեսահոլովակը խիստ կարևոր է, և առաջիկայում պատրաստվում եմ զբաղվել այդ հարցով. առաջինը, կարծում եմ, կլինի Կոմիտասի որևէ ստեղծագործության հիմքով: