ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանի հարցազրույցը «Ազատություն» ռադիոկայանին: 

- Սահմանադրական դատարանը Սահմանադրությանը համապատասխան ճանաչեց Ցյուրիխում ստորագրված հայ-թուրքական արձանագրությունները, փաստորեն հարթելով ճանապարհը խորհրդարանի կողմից դրանց վավերացման համար: Արձանագրություններին դեմ հանդես եկող որոշ քաղաքական ուժեր ՍԴ որոշումից հետո հայտարարեցին, որ այն ընդունվել է իրենց ճնշման ներքո: Ինչպես կմեկնաբանեիք նման պնդումները: 

- Եթե որևէ մեկը լավ է զգում այդպիսի բաներ ասելուց, թող ասի: Բայց իրականությունը նա է, որ անհեթեթություն է խոսել Սահմանադրական Դատարանի վրա ճնշում գործադրելու մասին: Դա նախևառաջ: Իսկ երկրորդը. այն որոշումը, որ ընդունեց Սահմանադրական դատարանը համահունչ է այն հայտարարություններին, որոնք արվել էին ՀՀ նախագահի կողմից, թե Հայաստանում, թե Սփյուռքի իր շրջագայության ընթացքում, թե հոկտեմբերի 10-ի իր ուղերձում:  

-Հայ-թուրքական արձանագրությունների առնչությամբ կանխատեսումներ կան, թե Թուրքիան փորձում է հետաձգել դրանց վավերացումը մինչեւ 2010թ. ապրիլ կամ ավելի ուշ: Նկատո՞ւմ եք նման միտումներ:

-Դա շատ պարզունակ մոտեցում է: Չեմ կարծում, որ կարելի է բաժանել այդպես մինչեւ ապրիլ և ապրիլից հետո: Վստահ եմ, Թուրքիայում էլ գիտակցում են, որ 2010թ. ապրիլը աշխարհի վերջին ապրիլը չէ:

-Թուրքիայի նախագահ Աբդուլա Գյուլը CNNturk-ի եթերում պատասխանելով լրագրողների հարցերին' ասել է. «Հայաստանի հետ տարվում է շատ ակտիվ, բայց անձայն դիվանագիտություն։ Սառեցված խնդիրներն ենք վեր հանում։ Այստեղ գործընթացը հրապարակային անելը՝ կդժվարացնի գործը։ Այս գործի վրա շատ ջանք է գործադրվում։ Ռուսաստանը, որպես առանցքային երկիր նույնպես գործընթացի մեջ է։ Խոհանոցում ինչ որ բաներ պատրաստում են»։ Կարելի՞ է հստակեցնել, թե խոսքը հատկապես ո՞ր «սառեցված» խնդիրների մասին է:

-Եթե այդ խոսքերի տակ որեւէ մեկը ենթադրում է, որ ինչ-որ դավեր են նյութում մեր մեջքի հետևում, ապա միանշանակ կարող եմ ասել, որ Հայաստանի իշխանությունները ժողովրդի թիկունքում ոչ մի դավի չեն տրվի՝ ոչ անձայն, ոչ էլ՝ ձայնավոր: Մենք ասում ենք այն, ինչ կա. այս պրոցեսի սկզբից մինչեւ հիմա եղել է այսպես, եւ այսուհետ նույնպես լինելու է այդպես:

Թուրքիայի ղեկավարության հետ մենք քննարկել ենք միայն հայ-թուրքական երկկողմ հարաբերություններին վերաբերող խնդիրներ: Որևէ այլ խնդիր օրակարգում չկա:

-Մի հավելյալ հարց, որ ծնվեց Ձեր պատասխանից: Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման և սահմանի բացման հարցում ակնհայտորեն շահագրգիռ են գերտերությունները: Արդյոք նրանց բավարարելու է սահմանի բացումը, թե այս պահին նաեւ խնդիր է դրված բացել ճանապարհները մինչեւ Կասպից ծով եւ ավելի գուցե հեռու' Կենտրոնական Ասիա:

-Երբ խոսքը գնում է սահմանի բացման մասին, ապա խոսքը գնում է հայ-թուրքական սահմանի բացման մասին: Այո, բոլոր գերտերությունները եւ ոչ միայն գերտերությունները, ամբողջ միջազգային հանրությունը աջակցում է այս գործընթացին, եւ չկա որեւէ երկիր, որ չողջուներ այս գործընթացը եւ իր աջակցությունը չհայտներ:   Ես այդ մասին բազմիցս ասել եմ եւ կկրկնեմ, որ ստացել եմ բազմաթիվ նամակներ, ի լրումն այն հայտարարությունների որոնք արվել են տարբեր մայրաքաղաքներում:

-Դեկտեմբերի 21-ին ՀՅԴ 119-ամյակի կապակցությամբ իր ելույթում ՀՅԴ Բյուրոյի ներկայացուցիչ Հրանտ Մարգարյանը հայտարարեց. «Իշխանությունները մերկ հավաստիացումներ են տալիս. Ցեղասպանության հարցը քննության ենթակա չէ, ու դեռ պատահած ուժ են տալիս իրենց կոկորդին՝ ոչ եւ հարյուր անգամ ոչ են գոռում։ Եթե այդպես է, ինչո՞ւ եք ընդունել այս արձանագրությունների հիշյալ պարբերությունը' ի՞նչ պատմական հարցերի հստակեցման համար էր անհրաժեշտ միջազգային փորձագետների մասնակցությամբ քննության նյութ դարձնել արխիվները, ո՞ւմ էիք խաբում' միջազգային հանրությա՞նը, Թուրքիայի՞ն, թե՞ սեփական ժողովրդին։ Եվ ինչո՞ւ այս ընթացքում, հակառակ Թուրքիայի ակտիվ դերակատարության, դուք հրաժարվեցիք նվազագույն աջակցություն բերել Ցեղասպանության հարցի միջազգային, մասնավորաբար՝ ԱՄՆ Կոնգրեսի կողմից ընդունման ճիգերին»։ Ի՞նչ կպատասխանեիք այս հարցադրումներին:

-ՀՀ նախագահը բազմիցս հայտարարել է այս հարցի վերաբերյալ, եւ նույնը արտգործնախարարը: Ես դրա մասին ասել եմ նաեւ ի պատասխան թուրք լրագրողի հարցին' հարյուրավոր այլ լրագրողների ներկայությամբ մամլո ասուլիսի ընթացքում՝ Ստամբուլում, երբ ես ասացի, որ  Հայաստանը ցեղասպանության իրողությունը ու միջազգային ճանաչման կարեւորությունը կասկածի տակ չի դրել, չի դնում եւ չի դնի երբեւէ: Երեւի թե այս հայտարարությունները ոմանց ուշադրությունից վրիպել են: Եվ միգուցե ուշադրությունից վրիպել է նաեւ համապատասխան ենթահանձնաժողովի վերաբերյալ հայտարարությունները, որը զբաղվելու է երկու ժողովուրդների միջեւ փոխըմբռնման, փոխվստահության վերականգնմամբ: Կարծեմ վրիպել է ուշադրությունից նաեւ այն հայտարարությունը, որ ես արել էի' ԱՄՆ Կոնգրեսում ընթացող Ցեղասպանության ճանաչման ճիգերի վերաբերյալ:

-Եթե կարելի է ևս մեկ հարց այս կապակցությամբ: ՀՀ երկրորդ Նախագահ Ռ. Քոչարյանի ժամանակ արտաքին քաղաքականության առանցք էր հռչակված ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը: Իսկ Նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախաձեռնած հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման նախաձեռնությունը որոշակիորեն շրջադարձ է այդ քաղաքականությունից: Որն է նման կտրուկ փոփոխության պատճառը, չէ որ, ըստ էության, նույն արտաքին քաղաքական թիմն է աշխատում երկու նախագահների օրոք էլ:

-Որպես ԱԳ նախարար, ես կարող եմ ասել, որ որեւէ շրջադարձ կամ փոփոխություն ես չեմ տեսնում: Եթե Հայաստանի Նախագահը ասում է, որ երբեւէ հարցականի տակ չի դրվել եւ չի դրվի ոչ ցեղասպանության իրողությունը, ոչ էլ միջազգային ճանաչման կարեւորությունը, ապա ակնհայտ է, որ փոփոխություն չկա:

 -ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանն իր ամփոփիչ ասուլիսում հայտարարեց. «Եթե իրենք ողջամիտ ժամկետում առանց որեւէ նախապայմանի չվավերացնեն արձանագրությունները, մենք կփորձենք մեր քայլը կատարել»։  Հնարավո՞ր է, որ Հայաստանը դուրս  գա բանակցային այս գործընթացից:

-Եթե հավատալու լինեինք արձանագրությունների հետ կապված ընդդիմախոսների հայտարարություններին, ապա Թուրքիան պիտի վաղուց վազելով վավերացներ դրանք:

Մեկ բան ակնհայտ է, որ մենք սկսել ենք եւ վարել ենք այս գործընթացը, եւ եկել ենք համաձայնությունների փոխըմբռնմամբ, որ այն վարվում է առանց նախապայմանների: Եթե լինեին նախապայմաններ, ապա մենք չէինք սկսի այս գործընթացը, եւ չէինք գա պայմանավորվածությունների:  Այսօր Թուրքիայի վարչապետն էլ է ասում. արձանագրություններում նախապայմաններ չկան,  եւ հանկարծակի ավելացվում է, որ վարագույրի հետեւում, սեղանի տակ, մեջքի հետեւը, կարող է պատահի ինչ-որ նախապայմաններ լինեն: Դրան լավագույն պատասխանն են տալիս. վերջերս' Ռուսաստանի բարձրագույն ղեկավարությունը, դրան իրենց պատասխանն էին տվել նաեւ Միացյալ Նահանգների բարձրագույն ղեկավարությունը, պատասխանել էին նաեւ Ֆրանսիայում: Բոլոր երկրների մոտեցումը ակնհայտ է եւ նույն է: Հիշենք, ինչ էր հայտարարել ՄԱԿ-ի Գլխավոր քարտուղարը, Եվրոպական միության ղեկավարությունը' նույնը: 

Ամբողջ միջազգային հանրությունը ակնկալում է, որ Թուրքիան եւ Հայաստանը պետք է արագորեն, առանց նախապայմանների վավերացնեն այդ արձանագրությունները: Եվ մենք ստանձնել ենք պարտավորություններ, եւ հայտարարել ենք դրա մասին օգոստոսի 31-ին' Շվեյցարիայի ԱԳՆ հետ համատեղ, որ պարտավորվում ենք անել հնարավորինը, որ շուտափույթ այդ արձանագրությունները վավերացվեն եւ կյանքի կոչվեն: Եթե կողմերից մեկը արհեստական խոչընդոտներ է ստեղծում, ձգձգում է, ուրեմն նշանակում է' իր վրա է վերցնում այս գործընթացի ձախողման դեպքում ողջ պատասխանատվությունը:

 Գիտեք, որ ամենահեղինակավոր փորձագետներից մեկը արձանագրությունների ստորագրումից առաջ (դեռ հայտնի չէր կստորագրենք, թե չենք ստորագրի) կարծիք էր հայտնել, որ Հայաստանը ամեն դեպքում win-win արդյունքով է դուրս գալիս, այսինքն' հաղթող է: Ես կասեի այսպես. եթե Թուրքիան հետքայլ անի, ապա դա կլինի խախտում ոչ միայն Հայաստանի հետ պայմանավորվածությունների, այլեւ ակնհայտ կլինի, որ Թուրքիան անհարգալից վերաբերմունք է ցուցաբերում միջազգային հանրության հանդեպ եւ առավել կորցնելու է  իր հանդեպ վստահությունը'համապատասխան այլ հետեւանքներով: Իսկ Հայաստանն առնվազն չի կորցնի որեւէ բան, որ մենք ունեինք այս գործընթացից առաջ:    

-Այս Թեմայի շուրջ վերջին հարցը: Հայ-թուրքական սահմանների բացմանն ընդառաջ ի՞նչ հնարավոր ռիսկային սցենարներ կարող են դրսեւորվել, եւ ի՞նչ պետք է անի մեր պետությունն այդ ռիսկերը զսպելու, կառավարելու համար:

-Այն, ինչ անում է որեւէ երկիր այլ պետությունների հետ իր հարաբերություններում մաքսային, հարկային, անվտանգության, օրենսդրական, տնտեսական,  եւ այլ լծակների միջոցով:

-Պարոն Նալբանդյան, կխնդրեի ձեր մեկնաբանությունը այն հայտարարությունների առիթով, որոնցով 2010 թվականի ամանորյա ուղերձում հանդես եկավ Ադրբեջանի նախագահը' մասնավորապես պնդելով. «Այսօր մեր բանակը ընդունակ է կատարել բոլոր առաջադրված խնդիրները, մենք ունենք բոլոր հնարավորությունները, որպեսզի հողերն ազատագրենք օկուպացումից... Մեր ռազմական ներուժը աճում է օր-օրի եւ շարունակելու է աճել: 2010-ին այդ նպատակների ապահովման համար նախատեսված են լրացուցիչ մեծ միջոցներ»։

-Նման հայտարարությունը ցույց է տալիս, որ 2010 թվականին էլ Ադրբեջանը պատրաստ չէ գնալ փոխզիջումների եւ որ Ադրբեջանը շարունակում է սպառնալիք մնալ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի անվտանգության համար:

Չեմ կարծում, որ որեւէ մեկին հաճելի է, երբ իր երկիրն անվանում են սպառնալիքների չեմպիոն, ինչպես դա արեց վերջերս ԼՂ հիմնահարցի հեղինակավոր փորձագետներից մեկը, որը հենց այդպես էլ անվանեց Ադրբեջանը: Կարծեմ, որ Հեյդար Ալիեւն էլ եւ Էլչիբեյն էլ այն կարծիքը ունեին, երբ սկսում էին ագրեսիան Ղարաբաղի դեմ եւ կարծում էին, որ Ադրբեջանական բանակն այնքան հզոր է, որ կիրականացնի այն բոլոր խնդիրները, որ իրենք դրել էին բանակի առջեւ: Հետեւանքները հայտնի են: 

Բոլոր դեպքերում այդպիսի հայտարարությունները, սպառնալիքները չեն  կարող տպավորել կամ վախեցնել Հայաստանին, կամ էլ Արցախին:  

 Իսկ թե, որեւէ երկրի նախագահ ինչ է ասում Ամանորյա ուղերձում՝ իր ժողովրդին' ոգեւորելու կամ տրամադրությունը բարձրացնելու կամ տպավորելու համար, դա արդեն ուրիշ ոլորտից է, որին ես չէի ցանկանա մեկնաբանություն տալ:

-Եվս մի մեջբերում Իլհամ Ալիեւի ուղերձից: Նա ասել էր.. «Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը բանակցությունների թեմա չէ, չի եղել եւ երբեք չի լինելու, Լեռնային Ղարաբաղը երբեք չի դառնալու անկախ պետություն: Առանց Ադրբեջանի համաձայնության դա անհնար է, իսկ Ադրբեջանը երբեք չի կարող իր համաձայնությունը տալ դրան: Լեռնային Ղարաբաղում ապրող հայերը եւ ադրբեջանցիները, որոնք այնտեղ ապրելու են, պետք է ապրեն ինքնավարության կարգավիճակի շրջանակներում» նաեւ նշեց. «Ամբողջ միջազգային հանրությունը եւ այդ հարցով անմիջականորեն զբաղվող կողմերը արդեն ցույց են տալիս իրենց կամքը, թե ինչ ուղիներով է լուծվելու հիմնախնդիրը: Անչափ ուրախացնում է այն, որ գերակշռում է այն դիրքորոշումը, որը Ադրբեջանը պաշտպանում է շատ տարիներ: Այսինքն' հարցը պետք է լուծվի միջազգային իրավունքի հիման վրա, երկրների տարածքային ամբողջականության շրջանակներում»: Իրականությանը համապատասխանո՞ւմ են այս պնդումները բանակցությունների բովանդակության, նաեւ միջազգային հանրության դիրքորոշման վերաբերյալ:

-Միջնորդների մոտեցումների մասին ադրբեջանական երեւակայությունները լսելու փոխարեն, պետք է հետեւել, թե ինչ են հայտարարում հենց իրենք՝ միջնորդ երկրները: Իսկ ինչ են ասում միջնորդ երկրները, այն է ինչ ասում է Հայաստանը. Ղարաբաղի հիմնախնդիրը պետք է լուծվի միջազգային իրավունքի սկզբունքների եւ նորմերի հիման վրա, հատկապես, ուժի եւ ուժի սպառնալիքի չկիրառման, ինքնորոշման եւ տարածքային ամբողջականության սկզբունքների հիման վրա: Դրա մասին է ասում, նաեւ այն հայտարարությունը, որն ընդունվել էր Աթենքում, ԵԱՀԿ 56 անդամ երկրների կողմից, որտեղ հենց այս սկզբունքների մասին է խոսքը գնում:

Ադրբեջանի ղեկավարությունը փորձում է կանխորոշել բանակցությունների եւ այս գործընթացի արդյունքը, այսինքն Ղարաբաղի ինքնորոշման, Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը: Իսկ ԼՂ կարգավիճակը հենց այն հարցն է, որը պետք է որոշի Արցախի ժողովուրդը: Դրա մասին է ասված նաեւ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների նախագահների լ'Աքվիլալյի հայտարարությունից անմիջապես հետո հրապարակված մադրիդյան սկզբունքների որոշ մանրամասներում: Այնտեղ ասված է հենց դրա մասին: Ինչ է դա նշանակում. որ հակառակ  Բաքվի պնդումներին, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բանալին գտնվում է Արցախի ժողովրդի ձեռքում:

Ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը դա միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքներից է: Եթե այդպես չլիներ, մենք այսօր չէինք ունենա ՄԱԿ-ի  անդամ 192 պետություն, այլ ոչ թե 51 երկիր' հիմնադրման ժամանակ:

Հենց այս սկզբունքի կիրառման արդյունքում է, որ ունենք ՄԱԿ-ում այս պատկերը:

Օրինակ՝ դուք, հարգելի Աննա, լավ տեղյակ եք ( մենք Ձեզ հետ Աթենքում էլ էինք խոսում, ես լավ հիշում եմ մեր զրույցը), որ վերջին շրջանում երբեւէ եռանախագահները չեն արել որեւէ հայտարարություն, որտեղ նշեին միայն տարածքային ամբողջականության սկզբունքը եւ չնշեն ինքնորոշման սկզբունքը: Դա արդյոք համապատասխանում է նրան, ինչ են պնդում ադրբեջանցիները. իհարկե է' ոչ:

- Պարոն Նալբանդյան, մի պնդում, որ արվում է ընդդիմության կողմից  հենց այդ աթենքյան փաստաթղթի վերաբերյալ: Նրանք պնդում են, որ առաջին անգամ Հայաստանի Հանրապետությունը ստորագրել է մի փաստաթղթի տակ, որում առաջին անգամ պաշտոնապես իր համաձայնություն է տալիս, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը կարգավորվի Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության շրջանակներում։ Այսպիսով Հայաստանը համաձայնել է Ղարաբաղյան խնդրի մի կարգավորման, որով փակվում է ԼՂՀ-ի՝ երբեւէ  միջազգայնորեն ճանաչված անկախ երկիր դառնալու որեւէ հեռանկար։ Ձեր հակափաստարկները:

-Գիտեք՝ այս կամ այն փաստաթղթի մասին խոսելիս, տպավորություն է ստեղծվում, որ տարբեր փաստաթղթերի մասին ենք խոսում: Մեկ-մեկ մեկնաբանություններ ենք լսում, եւ տպավորություն է ստեղծվում, որ փաստաթղթերը կամ չեն կարդացել, կամ՝ ուշադիր չեն կարդացել, կամ էլ կարդացել են, եւ միտումնավոր փորձում են այլ բովանդակություն հաղորդել այդ փաստաթղթերին:

Ասում եք՝ հակափաստարկ: Բայց ինչի՞ն հակափաստարկ կարելի է տալ պնդողներին, թե մածունը սեւ է: Միգուցե իրենց սկսենք բացատրել մածունի պատրաստման տեխնոլոգիան: Հատկապես, որ այդ ընդդիմախոսները որեւէ բանով կաշկանդված չեն՝ բանակցություններ չեն վարում, ոչ մի տեղ ոչ ոքի չեն ներկայացնում, նստած ասում են' մածունը սեւ է:

Այնպես որ՝ կան փաստարկներ, կան հակափաստարկներ, բայց կա նաեւ օբյեկտիվ իրողություն: Աննան Աթենքում էր գտնվում եւ լավ տեղյակ է այն մթնոլորտին, որ տիրում էր այնտեղ: Առաջին անգամ ԵԱՀԿ 56 անդամ երկրների կողմից արված հայտարարության մեջ ամրագրվեց մի սկզբունք, որ նախկինում չէր եղել, դա' ինքնորոշման սկզբունքն է:

Ամեն տարի տարվա վերջին տեղի է ունենում ԵԱՀԿ արտգործնախարարների խորհուրդ եւ հայտարարություններ են արվում, որոշումներ են ընդունվում տարբեր հարցերի շուրջ: Եթե մենք նայենք Ղարաբաղի վերաբերյալ Աթենքում, Հելսինկիում ընդունված հայտարարությունները, եւ եթե դուք վերցնեք նախորդ տարիների հայտարարությունները, իրար կողք դնեք, համեմատեք,   ապա կարծեմ մեկնաբանության, կամ ինչ-որ հակափաստարկ բերելու կարիք չի լինի:

Սա առաջին անգամ է, որ ինքնորոշման իրավունքը գրանցվեց այսպիսի հայտարարության մեջ եւ որի տակ կա նաեւ Ադրբեջանի անունը: Եթե մինչեւ այդ Ադրբեջանը խուսափում էր օգտագործել, կամ չէր ցանկանում թույլ տալ, որ որեւիցե փաստաթղթի մեջ որեւէ կերպ նշված լինի ազգերի ինքնորոշման իրավունքը եւ ինքը ստորագրած լինի այդ փաստաթղթի տակ, ապա այստեղ եղավ: Ոչ միայն 56 երկրների կողմից, այլ նաեւ 5 նախարարների հայտարարության մեջ' Միացյալ Նահանգների, Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի, ինչպես նաեւ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի:

Մեկ բան էլ ասեմ. Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը կապ չունի Արցախի ինքնորոշման հետ: Ղարաբաղի ինքնորոշման գործընթացը սկսվել է դեռ այն ժամանակ, երբ Ադրբեջանը անկախ պետություն չէր, խորհրդային Ադրբեջան էր: Եվ հիշեցնեմ, որ 1999 թ. Եվրախորհրդարանը ընդունեց մի  հայտարարություն, որտեղ ասվում էր փաստորեն այն, որ Ադրբեջանը անկախացել է այնպես, ինչպես որ անկախացել է Ղարաբաղը. նույնանման հռչակագրով, նույն ձեւով: Բարձրացրեք այդ հայտարարությունը եւ կտեսնեք:

Աթենքում առաջին անգամ ԵԱՀԿ նախարարների խորհուրդն ամրագրեց, որ ղարաբաղյան հիմնախնդիրը պետք է լուծվի ազգերի ինքնորոշման սկզբունքի հիման վրա:

-Հանրագումարի բերելով 2009 թվականը, երբ հանդիպումներ եղան թե նախագահների, թե արտգործնախարարների մակարդակով, ըստ էության, էական առաջընթաց գրանցվեց ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործում, թե ոչ: Եվ կանխատեսումներ կան, որ 2010 թ. միջազգային հանրության կողմից փորձ կարվի ակտիվացնել գործընթացը: Մասնավորապես, այսօր Ստեփանակերտում Ռոբերտ Բրադկեն է հայտարարել, որ Ամերիկայի անունից ինքը խոստանում է, որ կակտիվացնեն այդ պրոցեսը:  Անցյալ տարին համեմատելով այս տարվա հետ:

-Ես չգիտեմ Բրադկեն, ինչ է հայտարարել այսօր Ստեփանակերտում, բայց երեկ հանդիպել եմ իրեն այստեղ' Երեւանում եւ գիտեմ իր մոտեցումները համընկնում են մեր մոտեցումների հետ:  

2009թ. բավականին ինտենսիվ, ակտիվ գործընթացի տարի է եղել: Եվ կարեւորն այն է, որ պահպանենք այն դրական դինամիկան, որ եղել է անցյալ տարի: Արհեստական արագացում հաղորդելու մեջ ես որեւիցե իմաստ չեմ տեսնում: Եվ, կարծեմ, բոլորն էլ դա կիսում են:

2009թ. բանակցային գործընթացի գլխավոր ձեռքբերումը հենց այդ դրական դինամիկան էր: Եթե 9 անգամ հանդիպում են նախագահները, արդյոք դա դրական դինամիկա չէ: Եթե Ադրբեջանը ամիսներ, տարիներ շարունակ սպառնալիքներով է խոսում, խոսում է հնարավոր պատերազմի մասին եւ նույն Աթենքի, Հելսինկիի հայտարարություններում, Մոսկվայի հռչակագրում եւ այլ փաստաթղթերում ուժի եւ ուժի սպառնալիքի չկիրառման սկզբունքի կարեւորության հետ է համաձայնվում, դա միթե դրական միտում չէ: Միթե դրական միտում չէ, ինչպես նախորդ հարցին պատասխանելով նշեցի, որ առաջին անգամ ամրագրվեց նաեւ ինքնորոշման իրավունքի սկզբունքը:

Իհարկե, որոշակի դրական տեղաշարժ կողմերի դիրքորոշումների մոտեցման հարցում նկատվեց, բայց դա բավարար չեղավ, որ բեկում արձանագրվի: Եթե մենք հնարավորություն ունենանք պահպանել այն դրական դինամիկան, որը եղել է 2009թ., ապա հնարավոր կլինի մոտեցնել հիմնախնդրի կարգավորման հեռանկարը:

-Մեկ այլ կանխատեսում. ասում են թե ղարաբաղյան հարցում արմատական որոշումները, ասենք՝ Լեռնային Ղարաբաղի անվտանգության գոտու հարցի վերաբերյալ, կհանգեցնի Հայաստանում ներքաղաքական իրավիճակի կտրուկ սրման: Հնարավոր համարո՞ւմ եք նման զարգացումներ:

-Չեմ համարում, որովհետեւ Ձեր մեջբերումը ենթադրում է, որ Հայաստանը պետք է գնա ինչ-որ քայլերի, որոնք չեն համապատասխանելու մեր ազգային շահերին, Ղարաբաղի ժողովրդի շահերին, իսկ դա հնարավոր չէ: Եթե դա հնարավոր չէ, ուրեմն ես չեմ էլ տեսնում որւեիցե նման զարգացում:

 -Սա ընդդիմության գնահատականն էր: Նա եւս մեկ գնահատական է անընդհատ հնչեցնում, որ թե ԼՂ-ի եւ հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում զիջողական կեցվածքի միակ բացատրությունը Հայաստանի ոչ լեգիտիմ իշխանությունների խոցելիությունն է, ինչը նրանք փորձում են փոխհատուցել միջազգային հանրության հետ անհարկի զիջումնեով, անհարկի գործարքներով՚։ Որքանո՞վ է հիմնավոր այս գնահատականը:

-Գիտեք ինչ, չեմ կարծում, թե հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում, թե ԼՂ հարցում որեւիցե զիջումների ենք մենք գնում, որոնք չեն համապատասխանում մեր ազգային շահերին, Արցախի ժողովրդի շահերին: Ուրեմն կարծում եմ հենց այդ հարցադրումն է ոչ լեգիտիմ:

-Ղարաբաղի իշխանությունները անընդհատ կրկնում են, որ որեւիցե լուծում, որ ստացվել է առանց Ղարաբաղի մասնակցության իրենց համար անընդունելի է: Մինչեւ այժմ Հայաստանն էր ներկայացնում Ղարաբաղի տեսակետը: Նպատակ կա Ղարաբաղին վերադարձնելու բանակցային սեղանի շուրջ եւ ինչ լծակներ ունեք դրա համար:

-Ես կարծում եմ' հենց Լեռնային Ղարաբաղի բացակայությունը բանակցությունների սեղանին, չնայած անուղղակի ձեւով ԼՂ միշտ էլ մասնակցում է բանակցություններին: Հենց Բրադկեի այցելությունը Ղարաբաղ:  Համանախագահները երբ գալիս են միշտ էլ ջանում են  այցելել Ստեփանակերտ, տեղեկացնում են բանակցությունների մասին, եւ Ղարաբաղի կարծիքին են ծանոթանում: Առանց Ղարաբաղի ուղղակի մասնակցության անհնար է լուծել հիմնախնդիրը: Եվ եթե որեւէ մեկը պնդում է, որ ինչ-որ ձգձգումներ կան Ղարաբաղի հարցի կարգավորման գործընթացում, դրա կարեւորագույն պատճառներից է հենց բանակցություններին Ղարաբաղի մասնակցության բացակայությունը: Եվ ինչպես տեսանք, հենց Ղարաբաղի ժողովրդի ձեռքում է գտնվում կարգավորման բանալին: Կարգավիճակի հարցը, դա Ղարաբաղի ժողովրդի որոշման հարցն է: Առանց Ղարաբաղի մասնակցության անհնար է կարգավորումը: Ինչքան Ղարաբաղը շուտ մասնակցի այս բանակցություններին, այնքան դա կմեծացնի կարգավորման հնարավորությունները: Եվ չկա եռանախագահների հետ որեւէ հանդիպում,  որ մենք այս հարցը չբարձրացնենք:     

-Եվ վերջում երկու հարց, որ այս թեմաներից դուրս են: Պարոն Նալբանդյան, Ձեր հասցեին քննադատության պակաս չկա: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում հնչող քննադատությանը:

-Եթե քննադատությունը արդարացի է, ինչքան էլ այն դառը լինի պետք է նկատի առնել: Երբ քննադատությունն անհեթեթություն է, փորձում ես ուշադրություն չդարձնել:

Հաճախ, քննադատությունն էլ իր ակունքն է ունենում, եւ երբ տեսնում ես, թե քննադատությունն ինչ ակունքից է սնվում, ապա գիտես, թե ինչպես պետք է վերաբերվես այդ քննադատությանը:

-Եվ վերջին հարցը: Հայաստանի միջազգային հեղինակության առումով, ինչ եք կարծում հետագա զարգացումները կարող են լավատեսություն ներշնչել, թե հակառակը:

-Ասում են, պեսիմիստը լավ տեղեկացված օպտիմիստն է: Ես չեմ կարող ասել, որ վատ տեղեկացված եմ այս հարցերի շուրջ, բայց ես հոռետես չեմ դարձել, ես լավատես եմ: