Հարցազրույց ՀՀԿ խմբակցության անդամ, «Ժողովրդավարություն և աշխատանք» կուսակցության նախագահ Սպարտակ Մելիքյանի հետ

-Այս օրերին ՀՀ ԱԺ-ում քննարկվում է «Ակցիզային հարկի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին փաթեթը։ Դրակա՞ն եք գնահատում այդ օրինագիծը։

-Երևի կան միջազգային պայմանավորվածություններ, որոնք, իհարկե, հարկավոր է պահպանել։ Բայց ես կարծում եմ, որ իրոք երևի թե հարկավոր է գտնել այլ կերպ' մեր ներքին արտադրողներին որոշակի աջակցություն ցուցաբերելու համար, որպեսզի այդ մրցակցության մեջ կարողանան ավելի մրցունակ լինել։ Եվ կա երկրորդ խնդիրը։ Եթե մենք ինքներս դնենք տարբերություն ներքին արտադրողի և դրսից ապրանք ներկրողի համար, նման քայլ կարող են անել նաև այլ պետությունները, և մեր արտադրողի համար արգելքներ կստեղծվեն, որպեսզի չկարողանանք այլ շուկա դուրս գալ։ Դրա համար երևի թե ճիշտ է հավասար դաշտ ապահովելը, իսկ ներքին արտադրողի համար, միգուցե, կարելի է տարբեր ճանապարհներ գտնել, որոշակի աջակցություն ցույց տալ, որպեսզի կարողանան մրցակցության դաշտում ապահովել իրենց արտադրությունը։

-Չե՞ք կարծում, որ նմանօրինակ օրենսդրական նախաձեռնությունները տեղական արտադրողին պարզապես տանում են կլինիկական մահվան։

-Չէի ասի։ Արտադրողին միշտ էլ հարկավոր է աջակցություն ցույց տալ։ Ավելի շատ մեր ներքին գնողականությունն է ազդեցություն տալիս, քան թե այս օրենքները։

-Այսինքն։

-Հասկանալի է, որ որպես տնտեսական ճգնաժամի հետևանք՝ մեզ մոտ գնողականությունն ընկած է և ավելի շատ դա՛ է պատճառ հանդիսանում, որ փոքր կրպակները, խանութները փակվեն։

-Համամի՞տ չեք, որ Հայաստանում փորձ է արվում «մեկ մարդու տնտեսություն» ստեղծել, այսինքն՝ ֆինանսական հոսքերը կենտրոնացնել Սերժ Սարգսյանի և նրա մերձավոր ազգականների ձեռքում։

-Չեմ կարծում, թե նման փորձ կանեն, որովհետև բոլորն էլ հասկանում են, որ դա անհնարին է։ Եթե փոքր, միջին բիզնեսի, այսինքն՝ միջին խավի համար ձեր, ենթադրելով, աշխատելու ամեն հնարավորություն փակեն, այդ ժամանակ մեր երկրում ուղղակի կմնա մոտ 200-300 հազար մարդ։ Այսինքն՝ 3-4-10 հոգի կաշխատեն, և մնացած 200-ը կսպասարկեն։ Իսկ նորմալ բիզնեսմենը, նորմալ սեփականատերը, խոշոր գործարարը ինքն էլ հասկանում է, որ դա իր համար ապագա չէ, չի կարող այդպես լինել։ Ում որ նկատի ունեք, որ իբր թե փորձում են 5-10 հոգով հավաքել իրենց ձեռքը, իրենք էլ են հասկանում, որ եթե նման քայլի գնան, ապա իրենք մեծ վտանգ ունեն վաղը, մյուս օրը ընդհանրապես շուկա չունենալու, որովհետև այն փոքր, միջին գործարարները, ովքեր ինչ-որ չափով հնարավորություն ունեն և աշխատում են, պարզ բան է, որ կթողնեն-կգնան։ Նման կարգավիճակով ոչ մեկը չի մնա աշխատելու, և հենց իրենք դրանից կտուժեն, որովհետև եթե մնան 5-10 հոգի, որ ամեն ինչ հավաքում են իրենց ձեռքը, բայց սպառող չկա, իրենց ծառայությունից օգտվող չկա, ինքնըստինքյան իրենք հասկանում են, որ դա կարող է տևել 1-2 տարի, և հետագայում իրենք ընդհանրապես սնանկացման եզրին կկանգնեն, ինչը իրենց էլ ձեռնտու չէ։

-Դուք Հայաստանում սեփական բիզնես, տեղական արտադրություն ունե՞ք։

-Ո՛չ։

-Բայց խոսակցություններ կան, թե ունեք, մասնավորապես կապված խոզաբուծության հետ։

-Չէ, ես ժամանակին ունեցել եմ անասնաբուծական ֆերմա, բայց արդեն 2004թ.-ից Հայաստանում բիզնես չունեմ։ Ես երբ որոշեցի մտնել քաղաքական դաշտ, որոշում կայացրեցի, որ բիզնեսի ոլորտից դուրս գալ է պետք, որովհետև երբ որ բիզնես ես ունենում և հատկապես՝ խոշոր բիզնես, քաղաքական անկախությունդ ընդհանրապես կորցնում ես։ Ես որոշել եմ ՀՀ-ում բիզնեսով չզբաղվել։ Դրսում որոշ բաներ կան, որտեղ ես մասնակցություն ունեմ՝ իմ եղբոր միջոցով, և իմ կարիքները հոգում եմ դրսի հաշվին։

-Լուրեր են շրջանառվում, թե առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններում ՀՀԿ-ի ցուցակը վերաձևավորվելու է և հիմնականում համալրվելու է երիտասարդներով։ Դուք Ձեզ այդ երիտասարդների թվում տեսնո՞ւմ եք, ընդհանրապես ցանկություն ունե՞ք նորից մասնակցելու ընտրություններին և՝ ՀՀԿ-ի՞ ցուցակով, թե՞ ոչ։

-Այն, որ ես ինձ երիտասարդ եմ տեսնում, համոզված եմ, որովհետև իմ տարիքը, ուժն ու եռանդը ներում են, որ առայժմ դեռ մի 10-15 տարի ակտիվ և՛ քաղաքականությունով զբաղվեմ, և՛, ցանկության դեպքում, բիզնեսով զբաղվեմ։ Դա փաստ է։ Ինչ վերաբերում է ՀՀԿ-ի ցուցակին, այն կազմողն իրենց կուսակցությունն է և իրենց խորհուրդը։ Իրե՛նք կորոշեն՝ իրենց կազմում ում ընդգրկել։ Մեր կուսակցությունով մի քիչ ավելի ուշ կգանք ընդհանուր հայտարարի՝ թե ի՞նչ կանենք հաջորդ ընտրություններին ինքնուրույն մասնակցելու համար։ Բայց վերջնական որոշում կայացնելը դեռ վաղ է, որովհետև ժամանակ դեռ շատ ունենք։ Կգա ժամանակը, այն ժամանակ էլ կորոշենք։

-Իսկ ի՞նչն է Ձեզ խանգարում, որ նորից Հանրապետականի ցուցակում ընդգրկվեք։ Դժգոհ ե՞ք ՀՀԿ-ից։

-Չէ, Հանրապետականից ոչ թե դժգոհ ենք, այլ մեր կուսակցությունն էլ ի՛ր ծրագրերն ունի։

-2007թ. չունե՞ր, որ լինելով ԺԱԿ կուսակցության նախագահ՝ ՀՀԿ-ի ցուցակով դարձաք պատգամավոր։

-Ծրագիր՝ ոչ թե կուսակցական, տնտեսական, այլ ծրագիր՝ իր քաղաքական քայլերի առումով։ Մենք նկատի ունենք, որ կամաց-կամաց մեր կուսակցությունը, ուշ թե շուտ, պետք է ունենա իր խմբակցությունն ԱԺ-ում, և դրա համար քայլեր պետք է անենք։

-Չե՞ք կարծում՝ այն հանգամանքը, որ եղել եք ՀՀԿ- ի ցուցակում, առանձին մասնակցելու դեպքում ԺԱԿ-ի վրա վատ կանդրադառնա՝ բացասական ֆոն կստեղծի։

-Չե՛մ կարծում։ Բացասական ֆոն չի ստեղծվի, որովհետև նախ առաջինը՝ ես կարծում եմ, որ ՀՀԿ-ն այն ծրագրերը, որ առաջ է քաշել, դրանց տեր է կանգնել։ Ինչքանո՞վ է դա հաջողվել, ժողովո՛ւրդը գնահատական կտա, բայց համենայնդեպս ես համոզված եմ, որ Հանրապետական կուսակցությունն արեց ամեն ինչ՝ իր հնարավորություններով, որպեսզի առաջ քաշած իր ծրագրերը կարողանա իրագործել և կյանքի կոչել։

-Իսկ ի՞նչ եք կարծում, Սերժ Սարգսյանն առանձին մասնակցելու Ձեր որոշումն ինչպե՞ս կընդունի։

-Դա դեռ մեր վերջնական որոշումը չէ։ Կգան 2012թ. ընտրությունները, այն ժամանակ կքննարկենք՝ առանձի՞ն ենք գնում, թե՞ իրար հետ, ընդգրկվո՞ւմ ենք ՀՀԿ-ի ցուցակում, թե ոչ, և եթե ընդգրկվում ենք, այդ ժամանակ մեր ծրագրերն ինչքանո՞վ են իրագործվելու, որովհետև մենք էլ մեր ծրագրերն ունենք։ Իհարկե, մեր կարևոր բազան եղել է փոքր և միջին բիզնեսին աջակցությունը։ Իհարկե, որոշակի առաջընթացներ կան, և, իհարկե, ով ցանկանում է քննադատել, քննադատելու բան շատ կա, բայց եթե  հաշվի ենք առնում տնտեսական այս իրավիճակը և այն, որ մեր հանրապետությունը որոշ չափով մեղմ անցավ տնտեսական ճգնաժամը, և այսօր թեկուզ շատ չնչին, բայց կա առաջընթաց, արդեն մեծ գործ է արված, դա չի կարելի չգնահատել։

-Խոսակցություններ կան, թե ՀՀԿ ցուցակում ընդգրկվելու համար 2007թ. բավականին մեծ գումարներ են վճարվել։ Առավել ևս, որ ասում եք՝ այստեղ արդեն բիզնեսներ չունեք, հնարավո՞ր է, որ պարզապես Ձեր ֆինանսական հոսքերն են պակասել, ցուցակում ընդգրկվելու համար վճարելու այդ գումարը չունեք, այդ իսկ պատճառով որոշ ել եք առանձին մասնակցել։

-Եթե ցանկանում եք ֆինանսական հոսքերի մասին իմանալ, նախ կասեմ, որ ընդհակառակը, որպես բիզնես՝ մեր բիզնեսն ավելի մեծ զարգացում է ստացել։ Իհարկե, այստեղ չէ, դրսում, և այդ ֆինանսական խնդիրները մենք չունենք։ Եթե մենք ֆինանսական խնդիրներ ունենայինք, մենք չէինք մտածի, որ կարող է առանձին գնանք ընտրությունների, որովհետև ընտրությունների գնալը բավականին մեծ ծախս է, և այդ ծախսերը հոգալ է պետք։

-Այսինքն, ավելի մեծ ծախս է առանձին մասնակցելը, քան թե ՀՀԿ-ի ցուցակում ընդգրկվելու համար վճարվող գումա՞րը։

-Ես վստահեցնում եմ, որ 2007թ. խնդիր ցուցակում ընդգրկվելու համար որևիցե ֆինանսական հարց չի եղել, չի էլ առաջացել։ Դրանք սուտ զրույցներ են, և փորձում են նման կերպով վարկաբեկել այն մարդկանց, ովքեր հատկապես Հանրապետական կուսակցության անդամ չեն, բայց ընդգրկվել են կուսակցության ցուցակում։ Որևիցե ֆինանսական խնդիր չի եղել, և համոզված եմ, որ հետագայում էլ նման հարց չի կարող լինել, որովհետև եթե հարցը լինի ֆինանսական խնդիրները, գիտեք, որ բազմաթիվ խոշոր գործարարներ կան ՀՀԿ-ում, և իրենք ֆինանսական որևիցե խնդիր չունեն էլ։ Դրանք հերյուրանքներ են, չկա՛ նման բան։ Ես համոզված եմ, որ 2012թ. էլ որևիցե նման զրույց չի կարող լինել, բայց երբ որ այս կամ այն քաղաքական գործչին առաջարկություն են անում ընդգրկվել ցուցակում, իհարկե, այդ կուսակցությունն ունի նաև իր հաշվարկները։ Այսինքն, ակնկալիք ունեն, որ տվյալ մարդուն ցուցակում ընդգրկելով՝ նա կարող է իր աշխատանքով, իր կուսակցությունով կամ կազմակերպությունով ձայներ ապահովել տվյալ կուսակցությանը։

-2012թ. խորհրդարանական ընտրություններին եթե անգամ առանձին մասնակցեք, 2013թ. նախագահական ընտրություններում Սերժ Սարգսյանի՞ն եք սատարելու։ 

-Անցած նախագահական ընտրություններում մենք աջակցել ենք Սերժ Սարգսյանին։ Ե՛վ ԺԱԿ-ը, և՛ ես, «Գարդման» հայրենասիրական միությունը, սատարել ենք Սերժ Սարգսյանին։ Ես համոզված եմ, որ ինքն իր թեկնածությունը կառաջադրի, և վստահեցնում եմ, որ մենք մեր հնարավորության չափով կաջակցենք, որովհետև ես համոզված եմ, որ ինքը դեռ շատ անելիքներ ունի մեր հանրապետության համար, և չի կարելի այդ գործը կիսատ թողնել։ Եվ երկրորդը՝ առայժմ քաղաքական դաշտում չեմ տեսնում մեկ այլ քաղաքական գործչի, ով կկարողանա նախագահի պարտավորությունն ավելի լավ կատարել, քան Սերժ Սարգսյանն է դա անում։

-Շատերի կարծիքով՝ Սերժ Սարգսյանի նախաձեռնած արտաքին քաղաքականությունը՝ հայ-թուրքական հարաբերություններ, ԼՂ-ի հարցի կարգավորում, ձախողվեց...

-Ես համամիտ չեմ այդ մտքին, որ ձախողվեց։ Սերժ Սարգսյանը՝ որպես երկրի նախագահ, իհարկե, ունի ծրագիր, և իր ծրագրերի կոնտեքստի մեջ նա մտածում էր, տրամադրված էր Թուրքիայի հետ սահմանը բացել և տնտեսական կապն ավելի ակտիվացնել։ Այսօր բոլորս էլ գիտենք, որ թուրքական ապրանքների մեծ քանակ կա այստեղ, և այդ ամենը գալիս է Վրաստանով և այլ երկրներով, ու այդ նույն  ապրանքը եթե գա ուրիշ ճանապարհով, ավելի քիչ ինքնարժեք կունենա, մեր ժողովրդին ավելի հասանելի կլինի։

-Բայց, ըստ էության, ֆուտբոլային դիվանագիտությամբ Թուրքիան ակտիվորեն ներգրավվեց ղարաբաղյան հարցում։

-Մեր երկրի նախագահն ի սկզբանե ասել է, որ առանց որևէ նախապայմանի մենք պատրաստ ենք գնալ սահմանների բացմանը։ Թուրքիան հետագայում իր ստորագրած արձանագրություններից դուրս փորձեց ղարաբաղյան խնդիրը լուծել այդ կոնտեքստում, որպեսզի նաև մենք հրաժարվենք Ցեղասպանության հարցը և Ղարաբաղի անկախությունը ճանաչելուց։ Միգուցե Թուրքիան հաշվարկ ուներ, որ ելնելով տնտեսական ծանր վիճակից՝ մեր նախագահը կգնա ինչ-որ փոխզիջման՝ հաշվի առնելով, որ տնտեսական որոշ առավելություն կունենանք և կոպիտ ասած՝ դրան կարող ենք կուլ գնալ։ Բայց, ի պատիվ մեր նախագահի, երբ որ հասկացան, որ Թուրքիան փորձում է այդ նախապայմաններն առաջ քաշել, հետ կանչեցին իրենց ստորագրությունը և պարզ ասացին, որ մենք տե՛ր ենք մեր ստորագրած՝ առանց նախապայմանների գնալուն սահմանի բացմանը, իսկ եթե դուք նախապայման եք թելադրում, մենք արդեն գործը կանգնեցնում եք. դուք ձե՛ր ճանապարհով, մենք մե՛ր ճանապարհով։ Եվ շատ ճի՛շտ արեցին։

-Պարո՛ն Մելիքյան, մինչ հայ-թուրքական արձանագրությունների ստորագրումը, երբ Սերժ Սարգսյանի հրավերով Աբդուլահ Գյուլը եկել էր Հայաստան՝ ֆուտբոլ դիտելու, Թուրքիայի նախագահն առաջարկեց օժանդակել ղարաբաղյան հարցում, Սերժ Սարգսյանն էլ սիրով համաձայնեց՝ նշելով, թե միայն հիմար մարդը կհրաժարվի օժանդակությունից։ Այդ ժամանակ նրա համար՝ որպես Ձեր նշած փայլուն քաղաքական գործչի, պարզ չէ՞ր, որ Թուրքիան ցանկանում է ներգրավվել ղարաբաղյան հարցում։

-Նա ընդամենը առաջարկել էր օժանդակել։ Օժանդակելուն ոչ մեկը դեմ չէ։

-Պարզ չէ՞, թե Թուրքիան ինչպես էր օժանդակելու։

-Տարբեր բաներ կան։ Մենք կարող է զրուցենք և տարբեր հարցերի շուրջ խոսենք, բայց դա չի նշանակում, որ մի հարցը մյուսի հետ մենք կապեցինք։ Նույնն էլ այդ խնդիրն է։ Մեր նախագահն արձանագրությունը ստորագրելիս ասել է, որ մենք որևիցե նախապայման չենք ընդունում և չենք էլ դնում, չենք էլ ընդունում,  որ մեզ հետ նախապայմանով խոսեն։ Այսինքն՝ կա առանձին խնդիր՝ սահմանները բացենք, տնտեսական կապը զարգացնենք։ Երկու կողմն էլ համաձայն են, ստորագրել են, իսկ երբ որ ստորագրելուց հետո արդեն տարբեր խնդիրներ են առաջ քաշում և ասում են, թե այն ժամանակ մենք ասել ենք՝ աջակցենք, նկատի ենք ունեցել նախապայման.... Թե դուք ի՞նչ եք նկատի ունեցել, մեր կողմը չգիտի։ Մեր նախագահը նկատի է ունեցել, որ պատրա՛ստ եք աջակեցել, եկեք աջակցեք, քննարկենք, խոսենք, փորձենք տեսնենք ոնց ենք անում։ Եթե հնարավորություն կունենաք, կաջակցեք, չէ՞՝ չի լինի դա։ Բայց տարբեր հարցեր են դրանք։ Մեկը մյուսից տարանջատել է պետք, և մեր նախագահը ճիշտ է արել, որ տարանջատել է։ Այսինքն՝ արձանագրությունը ստորագրել ենք՝ եկեք տանենք մինչև վերջ, չե՞ք ուզում, կապում եք մեկը մյուսի հե՞տ, ուրեմն մենք հետ ենք կանչում։

-Հիմա եթե հայ-թուրքական արձանագրությունները ՀՀ խորհրդարանում դրվեն քվեարկության, Թուրքիայի մասին այսքան բան ասելուց հետո Դուք կո՞ղմ կքվեարկեք։

-Եթե նորից փորձեն ինչ-որ նախապայմաններով դնել քվեարկության, անձամբ ես դեմ կքվեարկեմ։ Բայց եթե բերեն ուղղակի դնեն սահմանների բացման հարցը և այլ հարցերի՝ Ղարաբաղի, Ցեղասպանության հետ չկապեն, ես կողմ կլինեմ։ Եվ բացատրեցի՝ ինչի համար։ Որովհետև այսօր փաստացի, մենք ուզենք թե չուզենք, Հայաստանը թուրքական ապրանքների մեծ ծավալ է սպառում, և  այդ ամենը, կարելի է ասել, մեր ժողովրդի հաշվին Վրաստանում և մյուս երկրներում որոշ մարդիկ մեծ գումարներ են վաստակում։ Այսինքն, նույն ապրանքը որպեսզի ուղիղ գա, ուղիղ չի գալիս և այլ ճանապարհով է գալիս։ Ինչի՞ համար ենք մեր ժողովրդի հաշվին ուրիշներին հարստացնում։

Հարցազրույցը վարեց Արեգնազ Մանուկյանը